FOTOĞRAFLARIN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ

Ahmet Gürlek’in Develi Belediyesi Kültür Yayınları arasında yayınlanan “Develi Fotoğrafları” adlı eseri üzerine yazdığım bir yazımızda; fotoğrafların sosyal, siyasi, ekonomik ve şehir tarihi açısından çok önemli bir belge olduğunu belirtmiştim. Bunun önemini bildiğim için arşivimizde de 500’yakın Develi’ye ait değişik fotoğraf vardır.Yazılarımızda yeri geldikçe bunları da kullanıyor ve yazılarımızı zenginleştirmeye çalışıyoruz.
Bu yazımızda sizlere üç fotoğraf ve bu fotoğraflar üzerinde düşüncelerimizi belirtmek istiyoruz. Birinci fotoğraf 1885 tarihli. İstanbul’da çekilmiş. İnternetten aldım. Fotoğrafın altında :Everek Mesropian ve Fenese Roupinian Eğitim Vakfı Üyeleri yazılıdır.Fotoğraftakilerden ayakta olanlar,soldan:1.Dellaloğlu Civan, 2.Hovannes Lokmeilan, 3.Agop Geberilan (Çomaklılı), 4.Sarkis Nerseshan, 5.Agop Kahtalan 6.Agop Omartlan, 7.Sarkis Yarıglılan; orta sıradaki:Halil Avecik Boglaşoğlu; oturanlar soldan: 1.Mardıg Klondbılan, 2.Agop Bamadlan, 3.Yazı Garabet, 4.Osglan Meglan, 5.Billimkor.
Develi Ermenileri kendilerini hep Everekli olarak tanıtırlar. Doğrudur, çünkü Everek Ermenice bir kelimedir. Zira bizim buraya Van’ın Averag / Gülpınar beldesinden Bizanslılar tarafından sürülerek gelmişler ve buraya yerleşince de geldikleri yerin adını vermişlerdir.Bu Everek’li kişiler, İstanbul’da bir hayli zengin olmuşlardır ki İstanbul’da bir vakıf kurarak bir Ermeni okul açılması için mücadele vermişler ve bu okulu da yanılmıyorsam Amerika’da aynı adla açmışlardır.Fotoğraf eğitim tarihimiz açısından gerçekten önemlidir.

İkinci resim öyle zannediyorum ki 19.Asrın sonlarına doğru yakın zamana kadar musıki sevenlerin ve alemcilerin mekanı olan İlbe / Bahçebaşı inlerinde çekilmiştir. On üç erkek ve iki çocuk.Ön sağda ve arkada iki kişi resmi elbiseli olduklarına göre zamanın Develi yöneticilerinin bir eğlence anı olmalı.Önlerinde bir nargile,herhalde yiyecekler yenildikten veya yenilmeden önce çekilmiş olmalılar.Keşke fotoğrafın arkasında isimleri yazılı olsa, kimler olduğunu öğrenirdik.En önde oturan sakallı şahıs zamanın ya kaymakamı veya belediye başkanıdır. Fesler yıkılmış, arkadakinin el göğüste duruşu dikkat çekici. Kıyafetler düzgün, ceketler oturdukları halde düğmeli.Bu o yılların bir oturuş tavrıdır. Önü açık olanlar ise yelekli.Ya çocuklara ne demeli ! Onlar da ne kadar mesafeli. Altlarında halı ve bazı ellerde tesbih.Allah bilir kehribar.Yukardaki Ermenilere ait fotoğrafa bakıldığında ortak giyim şöyle tespit edilmektedir. Özellikle tahsilli olanların başlarında fes, diğerlerinde sarık…Zira Osmanlı terbiyesinde erkeklerin başlarının açık olması ayıptı.Yakasız gömlek, pantolon ve ceket, gömlek üzerinde yelek..Ermenilerde şalvar da gözükmektedir.Önleri kapalı oldukları köstekli saatları var mıdır, bilemiyoruz.Sol başta yarım gözüken şahısın kilot pantolonu olduğuna göre bir sipahi olmalıdır ki herhalde askeri bir görevlidir.
Her iki fotoğrafa baktığımız zaman Ermenilerin ekonomik bakımdan daha zengin ve imkânlı, ayrıca daha eğitimli oldukları gözlenmektedir.

Bu üçüncü resim 1969 yılında Elbiz’in içinde Mehmet Özdemir’in Belediye Başkanı seçildiği yıl çekilmiştir. O zaman bunlar ya Belediye Meclis üyeleri veya zamanın AP ilçe teşkilatı olmalıdır.Fotoğraf ilk defa yayınlanmaktadır.Bu fotoğraf Fotoğrafçı Doğan’dan elime geçmişti.
Fotoğraftakiler şunlar.Ayaktakiler,soldan:1.Ali Menekşe, 2.? 3.Mehmet Özdemir, 4? 5.Gazhaneci Ali Osman, 6.Mustafa Dabak, 7.? 8. ?9.Zabıta Tacettin 10. . Oturanlar, sağdan: 1.Ramazan Özçay (AP.İlçe Başkanı), 2.Çöten’li Ahmet Peker, 3.Cafer Aras, 4.Müsellim Aksu, 5.Şıhlılı İzzet Özdoğan, 6.Mustafa Akdoğan.
Bir kasketli ve iki fötr şapkalı var. Fötr şapkalılar Cumhuriyet öncesi kuşaktır ama Cumhuriyetin feyziyle büyümüşlerdir. Diğerlerinin başı açık.Zamanın uygar insanı genelde başı açıktır veya fotoğraf çekilirken kasketler ele alınırdı.Ütülü elbise resmi hayatın vazgeçilmez bir unsuru olmuştur.Üç kişinin önü düğmeli.Bir önceki fotoğrafta görüyoruz ki otururken bile ceketleri düğmelidir.Bu da insanların gittikçe rahat hareketi tercih ettiklerini göstermektedir.Bu da meraklısı için önemli bir ayrıntıdır.
Bunlar içerisine Mehmet Özdemir, Mustafa Dabak ve Ramazan Özçay Develi’nin il olması için çok çalışmışlardır.1969’da Orman İşletme Müdürlüğü’nün Develi’ye söz verilmiş iken Yahyalı’ya verilmesi, Develi AP Teşkilatını kızdırmış ve parti levhasının indirilmesine sebep olmuştu.Zamanın Sağlık Bakanı (Jet Bakan sıfatıyla tanınmış)Vedat Ali Özkan ve Kayseri AP il teşkilatı Develi’ye gelmiş ve parti levhasının asılması, teşkilatın çalışmalarına başlaması istenmişti.Uzun pazarlıklardan sonra sonuçta: Develi Devlet Hastanesi, Dispanser, Kız Meslek, Sanat Okulu ve Ticaret Liseleri gibi okulların yapılıp, hizmete sokulması şartı parti tarafından kabul edilmiş ve bir yıl içerisinde bunlar Develi’ye kazandırılmıştı.Bu çalışmalarda Ramazan Dayı’nın (Özçay) kararlı tavrı ve hizmeti unutulamaz.Oturuşunda baktığınızda edepli bir adam olduğunu da görürsünüz.Ahmet Peker Haçın Savaşı gazilerinden ve Develi Kuvva-i Milliye Cemiyeti üyesi olan bir değerdir.Mustafa Başoğlu yaman bir politikacıydı.Vakarlıydı.Aşağı Everek’te soyadıyla anılan bir kahvehaneyi işletirdi.Bu kahve Aşağı Everek sosyal hayatında önemli bir yeri vardı.Ses sanatçısı Abdullah Yüce’nin meşhur “Hiç mi gülmeyecek benim de yüzüm” taş plağı çalmaya başlayınca anlaşılırdı ki kahvehane açılmıştır.Ölünceye kadar da çizgisinde bir değişiklik olmadı.Menevşelerin Ali bir ayakkabı tamircisi idi.Örflüydü.Örfü de hiddetinden ileri gelirdi.Çabuk sinirlenirdi.Şapkasını yıkışından belli değil mi? O da yaman bir particiydi.Bir oğlu astsubaydı.Bir gün baktım ki oğlunu koministlikle(!) suçluyordu.Oğlunun suçu babasından farklı düşünmesiydi,o kadar.Yoksa ortada bir kominist yoktu.Şıhlılı İzzet ise Develi’nin saygın manifaturacılarındandı.O zenginliğine rağmen sade bir hayat sürmeye gayret göstermiştir.
Görüldüğü gibi fotoğraflar bizlere ne ufuklar açıyor. Yeter ki bakmasını bilelim.

Post Views: 799