Develi’de Basın

Osmanlı İmparatorluğu’na matbaa, icad edildiği olan 1450 tarihinden üç yüzyıla yakın bir zaman sonra 17.. tarihinde Lale devrinde gelmiştir.Bu tarihten kısa bir zaman sonra özellikle Ermeni ve Rum azınlıklar manastırlarında kurdukları matbaa ile çoğu kez de kendi dilleriyle, kitaplar, mecmualar ve gazeteler çıkarmaya başlamışlardır
Basın hayatımızda bizde ilk Türk gazetesi ise devlet adına 1831’de yayına giren ve bugünkü adı Resmi Gazete olan Takvim-i Vekayi’dir(1831).İlk özel Türk gazete ise Yozgatlı Agah Efendi’nin 1860 yılında kurduğu ve yayın hayatına başlayan Terciman-ı Ahval Gazetesi’dir.
Develi’de ise ilk neşriyat 1915 yılında Ermeni okulunda litoğrafya ile basılan gazete/dergidir.Aşağı yukarı ilk Türk gazetesinin çıkmasından 94 yıl sonra Develi’de çıkan ilk Türkçe gazeteise 1954 yılında çıkarılan ve ancak 48 sayı çıkarılabilen Develi Postası adlı gazetedir.Bugüne kadar Develi’de çıkan ve çıkmakta olan şu gazeteler vardır:Develi’nin sesi(1954)8 sayı,Yeni Develi (1955-57),Seyranî(1968),Develi Gazetesi (1978),Çağrı Gazetesi (1993),Devali Gazetesi ( 1999),Develi İstiklal Gazetesi (2000) Çağdaş Develi Gazetesi (2003).
Sonra gelişen sosyal, siyasî hayata bağlı olarak birçok gazete, mecmua çıkmış ve basın hayatımızda yerlerini almıştır.
Develi’ye gazeteler,20.Yüzyılın başlarında özellikle Mülkiye Mektebi’nde okuyan Develi’li öğrenciler ile İstanbul’da sarayla ilişkisi olan Develiler ve azınlıklar kanalıyla gelmeye başlamış, olmalıdır.O zamanın gazeteleri genelde haftalıktır.Develi’de PTT 1880’lerde kurulmuştur ama gelen gazeteler de mutlaka bir aylık gazetelerdir.
Develi’de Cumhuriyet öncesi ve Cumhuriyet sonrasında okuma ve yazma oranını bilemiyoruz. Ancak mahalle mekteplerinin,İptidaiyelerin ve Rüştiye’nin 1884’de açılması Develi’de okumaya ne kadar önem verildiğinin göstergeleridir.Ayrıca Aygösten’deki Rumlar/Karamanîler ile 1960’lara kadar Ermenilerin de burada yaşadıklarını ve 1924 yılına kadar Karamanilerin,1928 yılına kadar da Ermeni azınlık okullarının faal olması, Develi’de okuma oranının yüksek olduğunu gösteren olgulardır,diye düşünüyorum.
Bunlar yanında ,ülkemizde 1876’da başlayan siyasî ve parlementer hayat Develi’de nasıl bir yankı bulmuştur, onu da bilemiyoruz ama 1909′ da ilan edilenmeşrutiyetle beraber Develi’de İttihat ve Terakki Partisi’nin ve kulübünün açıldığını biliyoruz.Yine 1918 yılında İttihat ve Terakki Partisi kapatılınca Hürriyet ve İtilaf Partisi kurulmuş ve Develi’de bu parti de eski Develi Belediye Başkanlarından Müsellim Develioğlu tarafından kurulmuştur.
1924 yılında yeniden açılan Develi Türk Ocağı şubesinin, bilhassa 1928 ‘de açılan Millet Mektepleri’nde okuma yazma öğretilerinin geniş kitleleri kapsaması,1935’lerde açılan Develi Halkevi ‘nin yanında Develi Şehir Kulübü’nün açılması,hızla gelişen okulculuk ve kıraat-hanelerin açılması da okuma alışkanlığını yaygınlaştıran kurumlar olduğunu ve Develi’de okuma ve yazma oranını hayli hızlandırmış olmalıdır.
İşte bütün bu sosyal ve siyasî gelişmelerin Develi’de hızlı bir gazete ve dergi okuma alışkanlığı kazandırmada alt yapı oluşturduğu bir gerçektir.Nitekim 1954 yılında Develi’de üç gazete çıkması,bugün de dört haftalık gazetenin çıkması önemlidir.
Geçmişten bugüne Develi gazetelerinde yazı yazarak insanlarımızı aydınlatanlardan tesbit ettiklerimiz şunlardır:Taki Cebeci,Halim Aras, Cengiz Nayman, Hayrettin İstanbullu, Hasan Mavi,Cemil Yalçın, Ahmet Gürlek, Kadir Özdamarlar, Aşık Ali Çatak, İsmail Bakır, Ahmet Yalçın,İsmail Kahya,Hakan Bayraktar, Emirali Özçakır, Nezir Ötügen vd.
Develi’de ilk gazete bayii kimdir,bilemiyorum.Ama Cumhuriyetle beraber Develi’ye muntazaman gazete ve dergiler günün ulaşım şartlarına göre gelmiş olmalıdır.
Ben,Develi’de gazeteyi 1954’lerde tanıdım.Babamın Yukarı Fenese’de manifatura dükkanı vardı.Babama öğleyin,sefer tası ile yemek götürürken bir gazete bayii dikkatimi çekerdi.Evleri Kasap Seyit Pınarı yanında iki katlı bir güzel evdi.Süreyyabeylerden Sermet Bey,diye anılırdı.Uzun bir boy, esmer bir ten.Daima ütülü siyah ve çizgili bir kumaştan yapılmış, krovoze yakalı bir elbisesiyle hatırlıyorum.Dükkanı Çarşı Camii’nin altında idi.Komşu dükkan ise Şarapçı namıyla anılan ve alkollü içkiler satan bir esnaf vardı.Sermet Bey çok ciddi bir adamdı.Gazeteleri büyük bir itina ile raflara kordu.En dikkatimi çeken de gazetelerden Cumhuriyet Gazetesi’ni; çeketinin sol cebine Cum..(huriyet) hecesinin gelecek bir biçimde kıvırıp koyması ve gezmesi olurdu.İlk defa, para verip aldığım kitap bu dükkandan olmuştu.Murat Sertoğlu’nun yazdığı bir efe kitabı.Ne acıdır ki bu kitabımız da bir arkadaşın (!) elinde kaldı.O yıllarda öğretmenlerin ve devlet memurlarının çoğu Cumhuriyet Gazetesi’ni okurlardı. Şehir Kulübü’nde de. Diğer gazetelerden hatırlayabildiğim kadarıyla Yeni İstanbul,Milliyet,Tercüman ve Hürriyet gazeteleri çok okunurdu.
İkinci tanıdığım kişi ise Rıdvan Ayan’dı.Gazete satar mıydı hatırlamıyorum ama çok sevimli bir kişiydi.İyi bir kırtasiyeciydi.Kütüphanemin kuruluşunda bu dükkandan aldığım kitapların büyük bir payı vardır.Daha sonra bu dükkan Durmuş Yavaş’a geçti.
Durmuş Yavaş milliyetçi biri idi.Gazeteleri dükkanın içine kor,banka vezneleri gibi küçük bir delikten gazeteleri büyük bir sır verir gibi verirdi.Cumhuriyt gazetesine düşmandı.Herhalde 5-IO adet gelirdi fakat rafa bir tane kor,diğerlerini tezgah altı yapardı.Bu gazetenin tiryakisi olanlar ısrarla bu gazeteyi isterler,her ısrar karşısında:Ben ne yapayım kardeşim!Zaten bir tane gönderiyorlar,derdi.Halbuki bizlerde,isteyenler de biliyordu ki Durmuş Yavaş Cumhuriyet Gazetesi’ni Develi’de okutmak istemiyordu.Başka bayi de yoktu.Yani kazanın tek gazete bayisi idi.Bir de efelenirdi:Kardeşim sıraya giriniz. Kızamazsınız aldırmaz; içeriye giremezsiniz dükkan kapalı…Mecburen sıraya gireceksiniz. Sıranız gelince de gazetenizi alıp gideceksiniz.İnsanlara gazete okuma alışkanlığı kazandırma yerine maalesef engelledi.Bundan da herhalde zevk alırdı. Gazeteedinmeyi,okumayı bir eziyet haline getirirdi. Halbuki son derece de efendi bir adamdı.Herhalde ideolojik kimliği hep ağır gelmişti.Bir ara dükkan, fotoğraf atölyesi,kırtasiye ve gazete bayiliği olarak uzun zaman hizmet verdi ve şimdi de çocukları işletmektedirler.
Peki,bu böyle mi gitti.Hayır.Durmuş Yavaş’ın bu inadını ve yanlış tutumunu kim kırdı?.Anladınız değil mi? Şefik Hepgül kırdı.İkinci bayi olarak güzel bir kırtasiye dükkanı açan Şefik Hepgül gazete ve mecmuaları dükkan dışına taşırdı.Okuyucuya istediğiniz dergi ve gazeteyi alıp , dükkana parasını verip, gitmeyi gösterdi.Okumayı bir eziyet olmaktan çıkarmıştı. Durmuş Yavaş bu müşteri kaybına dayanamadı ve o da aynısını yapmaya başlamıştı ama artık iş işten geçmişti.
Çoğu insan için okuma alışkanlığı olmaması yanında birçok kişi için de gazeteye para ayırmak ayrı bir sıkıntı idi.Bu sebeble gazeteyi almanız bir çile de okumanız da ayrı bir bela.Neden? Çünkü bir anda bir gazeteyi 4-5 kişi okurdu..Tabii ilk okunan bölüm de spor sayfasıydı.Eh kabullenelim ki gazete okumak da ayrıcalıklı bir işti.Çünkü her eve gazete girmiyordu ki.
Peki, Develi’de şimdi durum nedir? Oy kullanma sırasında seçim listelerini yokladığımda, aşağı yukarı her listede 4-6 arası hâlâ imza yerine, parmak basanlar var.Durmuş Yavaş mantığını kabullenmemiz mümkün değil.Türkiye’de okuma yazma oranı en yüksek kazalardan biri Develi ama şimdi de Develi’de sade müslümanlık yerine bir cemaatlaşma başladı.Herkes istediği gazeteyi okuyor.Okuyor okumasına de kapı altı atılan gazeteleri,zorla ve kibarca(!) abone edilen dinî gazeteleri anlamak da mümkün değil.Bunları görünce Durmuş Yavaş’a rahmet okuyorum,vallahi.İnsanların özgür iradelerine şöyle veya böyle ipotek konulmasını hiç kabullenemedim ve asla da doğru bulmuyorum.Hele bir ziyaret anında,imzasını bile atmaktan aciz adamların, önünüze okunmak üzere kitap getirmeler yok mu? O zaman samimi olarak kendime şu soruyu soruyorum.Peki koca kütüphanem ne işe yarar ? Okuma zihni çalıştırır Bu sebeble diyorum ki:Aman okusunlar..Zira sular bir gün mutlaka durulacaktır.
Güzel de, peki, siz bu konuda ne düşünüyorsunuz.?