DEVELİ MAHALLELERİ DENİNCE…

Osmanlı döneminde Develi’nin Yukarı Fenese (Kafir Fenese),Aşa-
ğı Fenese (Müslim Fenese) ve Ayakostan adında üç köyü vardır.
Zamanla 1870’de Develi kaza olunca, Develi’den Everek’e hızlı
bir nüfus kayması olmuştur. Everek kısa sürede kaza merkezi ol-
muştur. Nüfus kayması olmuştur. Nüfus on binin üzerindedir. Hızla
köy olan yerler birleşmiş ve mahalle olmuşlardır. Develi kaza ol-
duğunda dört mahallesi vardır: Yukarı Fenese, Aşağı Fenese,
Everek ve Yukarı Develi.
İlk nüfus yoğunluğu A. Everek’te olmuştur. Everek’in “ Yeşil Everek”
olarak anıldığı ve tanıldığı zamanlar… Kaza güneyden kuzeye ge-
nişlemeye başlamıştır. Kazaya giriş güneyden A. Everek’ten olmak-
tadır. Bu yolun girişi A. Everek çarşısının doğusundan girer, Venk de-
nilen mahalle gelirdi. Bu bölge Develi’nin suyu bol bir bölgesidir.
Ayrıca Sultan 2. Mahmut zamanında yapılmış “ Halasiye Medrese-
si” vardı. Hemen batısında ise kazanın ilk yönetim yeri kurulmuştu.
Bugün harab halde bulunan hamam o günlerin hatırasıdır.
Buradaki geniş aln üzerinde mescit, Hükümet Konağı (Saray), hapis-
hane, PTT ve Belediye binaları vardı. Buraya halen “Eski Saray” de-
nilmektedir. Etrafında oluşan mahalleye de “ Cami-i Cedit Mahalle-
si denmiştir. Yol buradan Ulu cami’ye çıkar ve buradan ikiye ayrılarak
Meteris’te kavuşur. Buradan da Yukarı Fenese’ye kadar uzar. Böylece
ilk Everek Keşiş’in havuzundan beslenen derenin batısından kuzeye
kuzeye doğru gelişir. Bu eski yola halen Kağnı sokak denir. Hata bu
yolun üzerinde bulunan bir iki eski dükkan, o günlerin tatlı hatıralarını
halen saklar. Yıllar içerisinde Develi hem batıya, hemde kuzeye do-
ğru gelişmiş ve yeni mahalleler oluşmaya başlamıştır.
1873’lerde ölen Seyrani’nin “ Mahalleler Destanı “ o günlerin tari-
hi bir belgesidir.
Develi’nin ilk pazar yeri. A. Everek’tir O günlerin hatırası olarak da
adı hala “ Yoğurt Pazarı “dır. Demek ki eski dönemlerde üretilen ürü-
nler burada pazarlanır satılırdı.
Daha önceleri hangi gündü bilmem ama bizim çocukluk dönem-
lerinde Pazartesi günü genel alış-veriş yapılırdı. Adı da “ açık pazar “
idi. Pazar gününün adı da “ Kilitli Pazar “ idi. Kaymakamlık ve Askerlik
şubeleri binalarının ikincisi bugün Askerlik Şubesi’nin kullandığı, Sultan
Abdulhamid dönemi iki zarif binadır. Kaza yoğunluğu Fenese’ye doğ-
ru kaymaya başlamıştır. İkinci Pazar yeri de bugün Seyrani heykeli ile
Terminal arasında üstü çinko kaplamalı yerdeydi. Yanında Develi’nin
ilk genel tuvaleti ile Şehir Kulubü vardı. Bu satırların yazarı da bu pa-
zarda epeyce karpuz satmıştır. Buradaki hatıralar ise ayrı bir yazı ko-
nusu. Tabii Allah ömür verirse… Develi’nin bugünkü yerleşim şekli te-
melleri 1965’lerden sonra atılmıştır.
Bir ara Develi evlerinin yapılış tarihlerini merak ederek, mahallelerin
kuruluş tarihini çıkarmak istemiştim. Sokak sokak gezerek evlerdeki
bu tarihlendirmeleri tesbit etmiş ve aşağı yukarı her mahallenin ku-
ruluş tarihini çıkarmıştım. Develi Müslüman ve azınlık evlerin kapı kita-
beleri mevcuttur. Bu kitabeler müslüman evlerinde ki genelde kapı
üzerinde dir tek parça üzerinde ortada oval bir “ Maşallah “ yanla-
rında ise hicri tarih (13. Maşallah. 12) gibi, azınlık evlerinde ise kendi
alfabeleriyle Türkçe fakat latin rakamlarıyla (maşallah.1881) gibi
değişik süslemeli olurdu. Bunun halen ğüzel önerkleri durmaktadır
buğün mevcut Kağnı Sokak’ın batısındaki evler 1906’dan sonra
kurulmuştur. O güzel evlerin coğu 1896-1906 tarihlerini kapsar. Bu
mahalle Cami-i Cedit’tir. Reşadiye Mahallesi’nde sanat tarihi yük-
sek, bahçelievler 1880’lere iner. Mesala Coşkun Osman’ın Evi ola-
rak anılan ve buğün yok olmuş o ğüzelim bahçeli ve havuzlu evin
yapılışı 1881 tarihini, C. Cedit’teki Nasuh Ağa’nın da yok olan gös-
terişli evi 1312/1896 tarihlerini taşırdı. Kasap Seyit Çeşmesi 18. Asrın
ilk yarısında yapılmış ve fakat bugün coğu yok olan bahçeli evler
1900/1907 arası tarihleri vardı. Yukarı Fenese’deki bugün bir kaç
tanesi ayakta kalan evlerin yapılış tarihleri 1880/1900 tarihini göste-
rirdi. Demek ki bugün kü Develi mahalleler 20.yy. Başlarında şekil
almaya başlamıştır.
Bir yaşlı büyüğüm bu Kağnı sokağı’ n eski halini anlatırken “ Babil
şehri “ gibiydi derdi. Dogruydu ve Develi’nin o dönemdeki adı
Yeşil Everek idi. Bugün ise yeşili kovan Develi halindedir. Demek ki,
Develi imarlaşmada bir sıkıntı yaşıyor. Türkiye’de üç dört tane köy ve
kasaba olarak Develi adlı yerler var ama bizim Develi tek…
Biraz ilgi…