ÇEŞİTLEMELER !

Değerli kardeşim M.Lütfi Turan’a…

Bu sütunda üç yıla yakın, elimizden geldiğince belge ve fotoğraflarla Develi’nin yüz elli yıla yakın sosyal hayatını çıkarmaya gayret etmekteyiz. Develi kültür tarihi için son derece önemli gördüğümüz için böyle zor ve müşkül bir konuyu ele almayı göze aldık.
Bir plan dahilinde yazdığımız bu değişik konular tamamlanmak üzeredir. Biz değişik olarak ele aldığımız konular yayınlandıkça, eksiklikler değerli okuyucular tarafından uyarılmakta ve yanlışlıklar ise düzeltilmektedir. Bu da ele aldığımız konuları daha da zenginleştirmektedir.
İşte bu yazımızda da yazdığımız yazılar üzerine gelen yazılı ve sözlü bilgiler de o kadar önemlidir.
* CUMHURİYET HALK PARTİSİ !
Develi eğitim tarihi’nde Develi Orta Okulu müdür ve matematik öğretmeni İbrahim Öztürk’ün hayatı ve çalışmaları hakkında bilgi derlerken aklıma Kayseri’de bulunan oğlu Dr.Tuncer Öztürk geldi. Kendisiyle buluştuk ve konu hakkında bilgi toplamaya çalışırken muhterem hocamızın öğretmenliğin dışında yaman bir CHP’li olduğunu öğrendim.
Kendisi yedi yıl 1950-1957 yılları arasında Develi CHP ilçe Başkanlığı yaptığını öğreniyoruz.Bu önemli bir konu mu?Elbette.Ne bakımdan?Develi’de siyasi hayatın tarihi konusunda.Bir yazımda da belittim bugün 1923-2011 yılları arasında görev yapan Develi CHP ilçe Başkanları kimlerdir,bilemiyoruz.Biliyorum , bazıları bunun derdi sana mı düştü diye düşüneceklerdir ama konuya ilgi duyanlar için “bana ne”nin yeri hiç mi hiç değildir.
Her ne ise… İbrahim Hoca DP’nin en şaşalı zamanında ilçe başkanlığı yapmış.Sevilen ve sayılan bir kimliği yanında matematik sahasında çok ciddi bilgilere sahip olması zamanın DP yöneticilerini ürkütmüş olmalı ki hocanın tayinini çıkartmışlar ve hoca da istifa ederek zamanın ünlü manifaturacısı Celayiroğlu ailesi ile ortaklık yapmıştır.Bu arada da particiliğe son sürat devam etmektedir.Milletvekili adayı olmuş, kazanamamıştır.
İşte böyle hayat devam ederken Develi DP kurucusu Mustafa Akdoğan Demokrat Develi (1954) adlı bir gazete çıkarmaya başlar.Av.Yaşar Nuri Deniz de yazılarıyla destek vermektedir.İbrahim Hoca merakla bu gazeteyi takip etmektedir.Oğlu Tuncer Öztürk’ü dükkanlarının yanında yayınlanmakta olan Demokrat Develi Gazetesi’ni almak üzere gönderir.Tuncer Öztürk gazeteye varınca bakar ki yazıhanede Av.Yaşar Nuri Deniz oturmaktadır:Amca bana bir gazete verir misin?.Rahmetli Deniz gazeteyi uzatırken, sorar:Yavrum sen hangi partidensin?Bizim ki büyük bir gururla,göğsünü gerer ve cevap verir:Cumhuriyet Halk Partisi’nden .Rahmetli gülerek gazeteyi Tuncer Öztürk’e uzatır.Babana da selam söylemeyi,unutma! demeyi unutmaz.
*MUSTAFA AKDOĞAN YİĞİT ADAMDI !
Geçen haftalardaki bir yazımda Muammer Etöz ağabeyin söyleyip oğlu Em.Ast Subay İsmail Etöz’ün kaleme aldığı hatıralarından bir kısmını bir röportaj havasında sizlere aktarmıştık.Ancak Mustafa Akdoğan ile ilgili bölümleri sonraya bırakmıştık.İşte şimdi zamanı geldi.
Mustafa Akdoğan kısa bir bilgi ile Develi’li, değirmenci,terzi,hazır elbise satıcısı,toptancı,kitreci vs.Fakat onu ünlü yapan ve yüreğini ortaya koyan yönü ise DP’nin Develi’de ilk kurucusu ve Develi’de ilk özel gazete olan:Demokrat Gazete’yi hem çıkarıp, hem de değişik imzalarla yazarlığını yapmasıdır.
Bazı insanlar çok yönlüdürler.Mustafa Akdoğan da Develi’de öyle biridir.Küçük esnafların bütün mallarını satın alan,z amanın birkaç kamyonundan birine sahip olmasıyla da taşımacılık yapan ve nice çaresizlere yardım eden, elinden tutan birisidir.Ne acıdır ki bu çok yönlü esnaf ve politikacı M.Akdoğan elli beş yaşlarında çok genç yaşta vefat etmiştir.
İşte şimdi yaşı seksen sekize merdiven taşıyan taşıyan manifaturacı Muammer Etöz’ün hatıralarında M.Akdoğan ve etkileri:Çok yiğit adamdı.Bütün köylüler onu tanırlardı.Hastahaneye bir hasta mı yatacak o, öncü olurdu.Ankara’ya,İstanbul’a imkansız gençler mi gidecek onu bulurlar ve o imkan yaratırdı.Çok esnafın elinden tutmuştur.Adana’ya gidecek malları olanları kendi kamyonuyla alır götürür ve çoğunlukla para almazdı. Siyasi hayatta da güçlü idi.İtimat edilen adamdı.Develi için çırpındı durdu.Develi’nin il olması için ilk çalışmaları yapan biriydi.Develi civarında eşkiyalıkla geçinen bir çok eşkiyanın korkulu rüyasıydı…
Ne demişler:Baki kalan bu kubbede bir hoş seda imiş.
*KARAMANİ TÜRKLERİN YUNANİSTAN’A GÖÇÜRÜLMESİ.
Madem Develi siyasi tarihinden söz açtık,bir farklı konuyu ele almak istiyoruz.Nüfus Mübadelesi …Genç Türkiye’nin sınırları belli olunca,Lozan’da en büyük çekişme bu sınırlar dışında kalan, özellikle Balkanlarda kalan Türklerin durumu olmuştur.
Nitekim Lozan Antlaşması göre Türkiye ile Yunanistan anlaşarak nüfus değişimine girdiler. Anadolu’nun değişik yörelerindeki Rumlar Yunanistan’a,oradaki Türkler de Anadolu’ya yerleştirilmişlerdir. Develi için önemli olan ise Aygösten / Reşadiye ve Zile bölgesinde toplu yaşayan Karamaniler’in bu göçten nasibini almasıdır.
Bu konuda biz ve A.Gürlek bazı yazılar yazmıştık.Şimdi bir haberle öğreniyoruz ki Zileli bir araştırmacı yazar İbrahim Kozanoğlu şimdilerde bu göçü fotoğraflarıyla beraber kitaplaştırmaya çalıştığını bir haberle öğreniyoruz.Gerçekten ilginç bir çalışma olur,yazarını şimdiden tebrik ediyorum,inşallah en kısa sürede kitabını kütüphanemizde görürüz.
Burada bir ayrıntıya dikkat çekmek istiyoruz. Aygösten, Zile ve Bakırdağı civarındaki Rumlar Hristiyanlaşmış Türklerdir ki bunlara Karamaniler denilmektedirler. Bunlar Kril alfabesi kullanırlar fakat Türkçe yazarlar.Develi’de aynı mahalle evlerinin yapılış kitabelerini fotoğrafladığımızda da gördük ki bu kitabeler Kril alfabeli fakat Türkçe yazılmış kitabelerdir.
Nitekim İç Anadolu’dan, Atatürk’ün : Biz bu Karamanileri Yunanistan’a göçürmekle hata ettik,dediği,yıllardır Türklerle beraber iç içe yaşamış ve ortak bir kültür oluşturduğumuz insanlar Yunanistan’a göçürülünce burada Yeni Kayserililer adıyla bir mahalle kurmuşlardır.
Nitekim Mehmet Özdemir’in fotoğraf albümünü tasnif ederken, 1950 yılında Atina’da Develi’den göç eden bu insanlarımızla çekilmiş dört kare fotoğraf görmüş ve arşivimize birer örneğini almıştık.
Böylesi önemli bir konu arşiv çalışmalarıyla ortaya konması Develi, olduğu kadar kültürümüz adına da çok önemli bir çalışma olacaktır.
*DEVELİ’DE YER ADLARI
Develi’de yer adları üzerine yine bu sütunlarda bir yazımız yayınlanmıştı. Bu yazımız önce yankı bulmadı ama sonradan ilgi çekmeye başladı ve bazı tekliflerle bazı eksiklikler belirtildi.Bu tür yapıcı ve bilgi verici eleştirilere ne kadar muhtacız.
Konuya bir kere daha eğilme ihtiyacı doğdu.Gördük ki Develi’de yer adları konusunda belediyemiz dini ,siyasi ve kültürel konularda hassa davranmaktadır.Hepsi de iyi niyetle verilmiştir.
Bize gelen eleştiriler ve teklifler konusunda dört isim dikkat çekmektedir ki bu şahsiyetler Develi’de ilkleri yaşatan insanlardır.Fakat bunların isimlerini ne mahallelerde,ne caddelerde ne de sokaklarda görmekteyiz.Fazla yorum yapmadan bu isimlerin adlarını veriyorum:Kamberli Osman Ağa,Mustafa Akdoğan, İbrahim Öztürk ile Cenani Gürbüz.
İnanıyorum ki başta sayın başkan Recep Özkan ile değerli meclis üyeleri bu teklifimizi samimiyetle değerlendirirler ve adları belli bir yere verilerek hem tarihi ve hem de kültürel bir vebal ödenmiş olur.
Şahsen ,şimdiden ilgilenenlere aleni teşekkürü zevkli borç biliyoruz.