UNESCO

Mustafa ÇEKEMOĞLU

Bu haftaki “Hayatın İçinden” köşesinde her yıl dünyada 4 Kasım tarihinde kutlanan UNESCO hakkında bilgi paylaşmak istiyorum.
UNESCO Birleşmiş Milletler Örgütü’ne bağlı olarak faaliyet gösteren özel bir kuruluştur. Kuruluş adını “Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü” anlamına gelen “United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization” sözcüklerinin baş harflerinden almaktadır.
Bu kurumun yasası 04 Kasım 1945 tarihinde Londra’da 44 ülkenin temsilcilerinin katıldıkları bir toplantıda kabul edilmiştir. Türkiye, bu yasayı imzalayan ilk yirmi devlet arasında onuncudur. UNESCO 1946 yılında kuruluşunu tamamlamıştır. Kuruluşun merkezi Paris’tedir.
UNESCO’nun amacı eğitim, bilim ve bilgi alışverişi alanlarında uluslararası işbirliğini, tüm insanların bilgi ve kültürlerinin artmasını, insan haklarının güçlenmesini sağlamaktır.
Çalışmaları Asya, Afrika ve Lâtin Amerika ülkelerine temel eğitim malzemeleri sağlamaktan, önemli metinlerin çevirisine kadar çok geniş bir alana yayılmıştır. En önemli katkısı, az gelişmiş ülkelerde eğitimin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması konusundadır.
124 üyesi bulunan UNESCO’nun organları genel kurul, yürütme konseyi ve sekreterliktir. Genel kurul, yılda bir kez bütün üyelerin katılmasıyla toplanmaktadır. Yürütme konseyinin 34 üyesi vardır.
Teşkilat ayrıca dünya üzerindeki okuma yazma bilmeyenlerin sayısının azaltılması, okul ve kütüphanelere yardım edilmesi, geri kalmış ülkelerin halkına sinema, radyo ve konferanslar vasıtasıyla kültür aşılanması için çalışmalar yapmaktadır. Bütün bu faaliyetlerini düzenlemek için üye ülkelerin hepsinde birer UNESCO şubesi kurulmuştur.
Uluslararası önem taşıyan, bu nedenle takdire ve korunmaya değer doğal oluşumlara, anıtlara ve sitlere “Dünya Mirası” statüsü tanınmaktadır. Sözleşmeyi kabul eden üye devletlerin UNESCO’ya başvurusuyla başlayan ve Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) ve Uluslararası Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) uzmanlarının başvuruları değerlendirmesi sonunda tamamlanan bir işlem dizisinden sonra aday varlıklar, Dünya Miras Komitesinin kararı doğrultusunda bu statüyü kazanmaktadır.
2016 yılı itibariyle Dünya genelinde UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kayıtlı 1052 kültürel ve doğal varlık bulunmakta olup bunların 814 tanesi kültürel, 203 tanesi doğal, 35 tanesi ise karma (kültürel/doğal) varlıktır. Her yıl gerçekleşen Dünya Miras Komitesi toplantıları ile bu sayı artmaktadır.
Ülkemizin, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün sorumluluğu altında yürüttüğü çalışmalar neticesinde bugüne kadar UNESCO Dünya Miras Listesi’ne 16 adet varlığımızın alınması sağlanmıştır.
Bu varlıklardan;
• İstanbul’un Tarihi Alanları [1985]
• Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas) [1985]
• Hattuşa (Boğazköy) – Hitit Başkenti (Çorum) [1986]
• Nemrut Dağı (Adıyaman – Kâhta) [1987]
• Xanthos-Letoon (Antalya- Muğla) [1988]
• Safranbolu (Karabük) [1994]
• Troya Antik Kenti (Çanakkale) [1998]
• Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) [2011]
• Çatalhöyük Neolitik Kenti (Konya) [2012]
• Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı
(İzmir) [2014]
• Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun
Doğuşu (Bursa) [2014]
• Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri (2015)
• Efes (2015)
• Ani Arkeolojik Alanı (2016) kültürel olarak,
• Göreme Milli Parkı ve Kapadokya (Nevşehir)
[1985]
• Pamukkale-Hierapolis (Denizli) [1988]
hem kültürel, hem doğal miras olarak listeye alınmıştır.