Türk Devlet Anlayışı

Prof. Dr. Kemal ATİK

Karahanlı bir Türk devlet adamı olan aynı zamanda edip, şair unvanıyla da meşhur olan Yusuf Has Hacib yazdığı “Kutadgu Bilig” (Mutluluk Bilgisi) adlı eserini Ebu Ali Hasan b. Süleyman Arslan Hakan’a sunmuştur.
Yusuf Has Hacib yazdığı bu ünlü eserinde eski Türk geleneklerini ciddiyetle yansıtmakta, Türk devlet anlayışını doğru ve tarafsız bir şekilde anlatmakta; hükümdar ve devlet başkanlarına çok önemli öneri ve uyarılarda bulunmaktadır.
İşte Yusuf Has Hacib’in kitabında devlet başkanlarına formüle ettiği önerileri bugün ki yazımda siz değerli okurlarımla paylaşmak istedim. İşte o önerilerden seçtiklerim:
“Ey Hükümdar/Devlet başkanı! Ülkeni ayakta tutmak için ordunu çok güçlü tut. Halkını fakirleştirme, geçim düzeyini yüksek tut. Halkın ekonomik gücünün yüksek olması için de doğru kanunlar çıkarmalısın. İşte o zaman ülke nizama girer, halk hükümdara dua eder. Kuzu ile kurt birlikte yaşamaya başlar. Devletin bekası huzur ve asayiş içinde devam eder. Memlekette yeni şehirler ve kasabalar çoğalır. Devletin hazinesi altın ve gümüş ile dolar. Devletin başı olarak rahata ve huzura kavuşursun. Şöhretin ve nüfuzun dünyaya yayılır. Ülkende uzun süre hükümdar olmak istersen, adaleti doğru yürütmelisin.
Adalet ile ülkeni güçlendirmelisin. Zulüm ile âbâd olamazsın. Zalim zulmü ile bir çok sarayları harap etti ve sonunda kendisi de devleti de çözülüp dağılıp gitti.”
Yusuf Has Hacib’in ideal devletinde dayandığı kilit kavram adalettir. O da: Halkı Âdil kanunlarla yönetmeli ve güçlünün zayıfı baskı altına almasına meydan vermemeli. Haydutları / terörü ve şiddeti ortadan kaldırmalı. İnsanları özgür ve emin kılmalı. Herkese konumuna ve derecesine göre muamele etmeli.
İşte o zaman Bilge Kağan’ın da söylediği gibi: “ Böyle kazanılmış, tanzim edilmiş ülkemiz, töremiz var idi. Yukarıda Tanrı basmasa, aşağıda yer delinmese, Türk milleti ülkeni, töreni kim bozabilir?