TEVHİT, TAKVA VE TESLİMİYETİN ADIDIR KURBAN

Ali Rıza TAHİROĞLU

Sözlükte yaklaşmak, Allah’a (c.c.) yakınlaşmaya vesile olan şey anlamlarına gelen kurban, dinî bir terim olarak, Allah’a yaklaşmak ve O’nun rızasına ermek için ibadet maksadıyla, belirli şartları taşıyan hayvanı usûlüne uygun olarak kesmeyi ve bu amaçla kesilen hayvanı ifade eder. Kurban Bayramı’nda kesilen kurbana “udhiyye”, hacda kesilen kurbana ise “hedy” denir.

Kurban, Kur’ân-ı Kerîm, Sünnet ve icmâ ile sabit bir ibadet olup hicretin ikinci yılında meşru kılınmıştır. Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle buyrulmaktadır: “Allah’ın kendilerine rızık olarak verdiği (kurbanlık) hayvanlar üzerine belli günlerde (onları kurban ederken) Allah’ın adını ansınlar. Artık onlardan siz de yiyin, yoksula fakire de yedirin.” (Hac, 28), “Her ümmet için Allah’ın kendilerine rızık olarak verdiği hayvanlar üzerine ismini ansınlar diye kurban kesmeyi meşru kıldık.” (Hac, 34).

Sahih hadis kaynaklarında yer alan rivâyetlerde, Hz. Peygamber (s.a.s.), Kurban Bayramında Allah katında en sevimli ibadetin kurban kesmek olduğunu, kurbanın kesilir kesilmez Allah katında makbul olacağını ve kurban edilen hayvanın boynuzu, tırnağı da dâhil olmak üzere her şeyinin kişinin hayır hanesine yazılacağını ifade etmiştir (Tirmizî, Edâhî, 1 [1493]; İbn Mâce, Edâhî, 3 [3126]). Nitekim kendisi de kurbanın meşru kılınmasından itibaren vefat edinceye kadar her yıl kurban kesmiştir (Tirmizî, Edâhî, 11 [1506-1507]; bkz. Buhârî, Hac, 117, 119 [1712, 1714]; Müslim, Edâhî, 17 [1966]).( Din İşleri Yüksek Kurulu 09.11.2022 – No: 73)

Akıl sağlığı yerinde, hür, mukim ve dinî ölçülere göre zengin sayılan mümin, İlâhî rızayı kazanmak gayesiyle kurbanını kesmekle hem Cenâb-ı Hakka yaklaşmakta, hem de maddî durumlarının yetersiz olması sebebiyle kurban kesemeyenlere yardımda bulunmaktadır. Bu ibadetin ruhunda Hakk’a yakınlık ve halka yardımda bulunma anlayışı vardır. Kurban, bir Müslümanın bütün varlığını, gerektiğinde Allah yolunda feda etmeye hazır olduğunun bir nişanesidir.

Hanefî mezhebinde tercih edilen görüşe göre udhiyye kurbanı kesmek vaciptir.(Merğinânî, el-Hidâye, 8/146). Mezheplerin çoğuna göre ise, udhiyye kurbanı kesmek müekket sünnettir (İbn Rüşd, Bidâyetü’l-müctehid, 1/429). Kurban, Müslümanların belirli bir simgesi ve şiarı sayılan ibadetlerden biri olarak asırlardan beri özellikle milletimizin dinî hayatında önemli bir yer tutmaktadır. Kurban ibadet dinin şeâirindendir. (sembollerindendir.)

Kurban ibadetinin tarihi insanlık tarihi kadar eskidir. Kur’an, kurbanın aslî hüvviyetinin “tevhîd”, “takva” ve “teslimiyyet” olduğunu özellikle vurgular. Bu ibadeti ifa eden her mümin bu prensipleri ihlal ve ihmal etmemek için çok dikkatli olmalıdır. Çünkü bu prensiplerin ihlali ve ihmali, kurbanın ibadetinin tevhit ve takvadan uzaklaşmasına ve hatta kaybolmasına sebep olur.

İslâm’da bütün ibadetler gibi kurban da sadece Allah’a tahsis edilir. Allah’tan başkasına ibadet edilmediği gibi O’ndan başkası adına kurban da kesilemez. Çünkü kendisine kulluk edilecek başka varlık yoktur. Bu sebeple putlar ve diğer varlıklar adına kurban kesmek yasaklanmıştır.

Kurban ancak behîmet’ul-en’âm adı verilen deve, sığır, koyun ve keçiden olur. Muhammed ümmetine emredilen, bunların gösterişli olanlarını kesmektir. Bu sebeple Peygamberimiz kusurlu bazı hayvanların kurban olamayacağını bildirmiştir.

Hem âyetlerin hem de hadislerin emirleri doğrultusunda, kurbanların etlerinden hem aile fertlerinin, hem dost ve akrabaların ve daha çok da ihtiyaç sahibi fakir fukaranın istifa etmesi çok önemlidir. Kurban kesmek yerine, bedelinin bir fakire veya bir hayır kurumuna verilmesi “kurbân” yerine geçmez. Çünkü kurbanın rüknü, hayvanın usulüne uygun olarak kesilmesidir.

Âyette yer alan ve “bilinen günler” şeklinde tercüme edilen “eyyâm-ı malûmât” kavramı, Zilhicce ayındaki bazı günleri anlatır. Bayramın ilk üç günü olarak ifade edilmiştir.

Kurbân; tevhit inancı içerisinde, gönülden Allah’a bağlanarak (takva) ve nefsin teslimiyeti ile diğergam olarak ifa etmemiz gereken büyük bir ibadettir.

Ali Rıza Tahiroğlu

DİB. Başkanlık Müftüsü