TAHILLARDA SARI CÜCELİK VİRÜS HASTALIĞI

Orhan CEBECİ

TAHILLARDA SARI CÜCELİK VİRÜS HASTALIĞI

Prof. Dr. Havva İlbağı

Türkiye’de buğday başta olmak üzere tahıllar en çok ekilen ve en fazla ürün hasat edilen kültür bitkileridir.

Tahıllarda verim ve ürün kalitesini olumsuz şekilde etkileyen virüs hastalıkları içerisinde en önemli virüs hastalığı Sarı cücelik virüs hastalıklarıdır. Son yıllarda Türkiye’nin tahıl üretim potansiyeli yüksek olan illerinde görülen ve zaman zaman salgınlara (epidemi) neden olan Sarı cücelik virüs hastalıkları kışlık ekmeklik ve makarnalık buğday başta olmak üzere arpa, yulaf gibi tahıl türlerinin dane verim ve kalitesinde önemli kayıplar oluşturmaktadır. Serin iklim ve sıcak iklim tahıl bitkilerinin üretildiği Dünya’nın her yerinde görülen bu virüs hastalıkları 2000 yılından itibaren Trakya Bölgesi başta olmak üzere Türkiye’de de görülmeye başlamış bazı yıllar epidemiler (salgın) oluşturacak şekilde yaygın hale gelmiştir. Özellikle 2016 yılında Edirne ili başta olmak üzere Türkiye’de buğday ve arpa üretim alanlarında epidemi (salgın) yapmıştır.

25’den fazla yaprak biti türü ile taşınan bu virüs hastalıkları buğday başta olmak üzere arpa, yulaf, çavdar, çeltik, mısır ve diğer tahıl bitkilerinde cücelik, sararma ve kızarıklık belirtileri oluşturarak önemli oranda verim ve kalite kayıplarına neden olmaktadır. Özellikle buğday ve arpada % 11-33 oranında verim ve kalite kayıplarına neden olan bu virüs hastalıkları, duyarlı buğday çeşitlerinde % 80 oranında verim kayıplarına neden olduğu Prof. Dr. Havva İLBAĞI tarafından yapılan çalışmalarla saptanmıştır. 17 yıldır üzerinde çalıştığı ve tahıl virüs hastalıkları konusunda Türkiye’deki en yetkin Öğretim Üyesi olan Prof. Dr. Havva İLBAĞI, tahıllarda ekonomik anlamda verim ve kalite kayıplarına neden olan bu virüs hastalıkları ile mücadele yöntemlerini, 2009-2013 yıllarında yürüttüğü Tekirdağ Valiliği İl Özel İdaresi tarafından desteklenen proje çalışması ile saptamıştır. 2013 yılından beri saptadığı sonuçları Trakya Bölgesinin üretici ve çiftçilerine, tarım ile ilgili kuruluşların teknik personellerine, sivil toplum kuruluşlarının yetkililerine seminer ve konferanslar şeklinde vermektedir. Ayrıca Uzunköprü Ticaret Borsası ve Tekirdağ Önder Çiftçi Derneği tarafından basılan yaklaşık 15.000 adet çiftçi broşürü ile yöredeki ve ulusal düzeydeki yazılı ve görsel basın kuruluşlarına, tarım ile ilgili kuruluşların internet sitelerinde konu ile ilgili bilgiler ve mesajlar verilmektedir. Nitekim bu sayede Tekirdağ ili başta olmak üzere Trakya Bölgesinin tahıl üretim alanlarında Sarı cücelik virüs hastalıkları ile mücadelede başarı sağlanmaktadır. Ayrıca epideminin olduğu yıllarda Trakya Bölgesi tahıl üretim alanları Prof. Dr. Havva İLBAĞI tarafından gözlemlenerek, Tarım ve Orman Bakanlığına hastalığın epidemisi hakkında bilgilendirme raporları ve çözüm önerileri sunulmaktadır. Ülkemiz tarımsal üretimine katkı sağlamak üzere hazırladığı, tahıl üretim alanlarında söz konusu bu virüs hastalıkları ile mücadele yöntemlerini içeren “Sarı Cücelik Virüs Hastalıkları ve Mücadele Yöntemleri” isimli kitabı Türkiye Tohumcular Birliği-Bitki Islahçıları Alt Birliği tarafından 2020 yılı Mart ayında basılmıştır.

AKDEMİK ÖZGEÇMİŞİ

29.11.1971 Tarihin’de Kayseri’de doğdu. 1978 yılında Salih Avgunpaşa İlkokulu’ndan,
1982 yılında Kadı Burhanettin Ortaokulu’ndan, 1988 yılında Kayseri Lisesi’nden mezun oldu.
– 1990 Yılında Cumhuriyet Üniversitesi, Tokat Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümüne kayıt oldu ve 1994 yılında mezun olarak “Ziraat Mühendisi” ünvanını aldı.
– 1994 Yılında Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Fitopatoloji Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans Öğrenimine başladı.
– 1995 Yılında Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Fitopatoloji Anabilim Dalı’na Araştırma Görevlisi olarak atandı.
– 1997 Yılında Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Fitopatoloji Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans Öğrenimini tamamlayarak “Ziraat Yüksek Mühendisi” ünvanını aldı.
-1997 Yılında Trakya Üniversitesi, Tekirdağ Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Fitopatoloji Anabilim Dalı’na Araştırma Görevlisi olarak atandı.
-1998 Yılında Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Anabilim Dalı’na Araştırma Görevlisi olarak atanarak doktora öğrenimine başladı.
– 2000-2001 yıllarında Alman Akademik Değişim Servisi (DAAD) bursunu kazanarak Almanya Justus Liebig Üniversitesi ve Pflanzenzüchtung und Pathogendiagnostik Institute’de çeşitli projelerde görev aldı ve doktora tezinin laboratuvar çalışmalarını tamamladı.
– 2003 Yılında Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Fitopatoloji Anabilim Dalı’nda doktora öğrenimini tamamlayarak “Ziraat Doktoru” ünvanını aldı.
– 2004 Yılında Trakya Üniversitesi, Tekirdağ Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Fitopatoloji Anabilim Dalı’nda “Yardımcı Doçent” kadrosuna atandı.
– 2004-2005 Yıllarında TÜBİTAK-DFG (Alman Araştırma Kurumu) bursunu kazanarak Almanya’nın iki ayrı kurumunda proje çalışmaları yürüttü.
– 2005 Yılında Alman Akademik Değişim Servisi (DAAD) bursunu kazanarak Almanya’nın iki ayrı kurumunda proje çalışmaları yürüttü.
-2008 Yılında “Doçent” ünvanına hak kazandı ve Trakya Üniversitesi, Tekirdağ Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Fitopatoloji Anabilim Dalı’nda Doçent kadrosuna atandı.
– 2014 Yılında Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Fitopatoloji Anabilim Dalı’nda “Profesör” kadrosuna atandı.
-2015-2017 Yıllarında TÜRKTOB (Türkiye Tohumcular Birliği) ve TÜBİTAK-TÜSSİDE arasında imzalanan “Türkiye Tohumculuk Sektörü Ulusal Strateji Geliştirme Projesi”nde Komite üyesi olarak görev yaptı.
– 2017 Yılında Kanada, Canadian Food Inspection, Sidney laboratory’de proje çalışmalarına katıldı.
– 2018-2019 Yıllarında TÜBİTAK-BİDEB tarafından desteklenerek Amerika-Iowa State University, Plant Pathology and Microbology Departmanı’nda “Ziyaretçi Profesör” olarak proje çalışmaları yürüttü.
– TÜBİTAK, Avrupa Birliği (Horizon-2020), Tekirdağ Valiliği İl Özel İdaresi, DPT, Üniversite Bilimsel Araştırma Birimi tarafından desteklenmiş 15 adet projede yürütücü ve araştırıcı olarak görev yaptı ve yapmaktadır.
– 75’in üzerinde Ulusal ve Uluslararası kongrelerde ve dergilerde makaleleri ve bildirileri yayınlanmıştır.
– 2013 Yılından beri Tarım ile ilgili kuruluşların teknik personellerine, üretici ve çiftçilere eğitim seminerleri ve konferanslar vermektedir.
– 2013-2017 Yıllarında Tekirdağ Valiliği, Edirne-Uzunköprü Ticaret Borsası ve Tekirdağ Önder Çiftçi Derneği tarafından basılan 15.000 adet çiftçi broşürleri ile buğday ve diğer tahıl türlerinde ekonomik boyutlarda zarar oluşturan Sarı cücelik virüs hastalıklarına karşı yapmış olduğu çalışmalar ile saptamış olduğu mücadele yöntemlerini buğday üreticisi ve çiftçilerine benimsetmektedir.
– 2020 Yılında Türkiye’deki buğday üretim alanlarında ekonomik zararlara neden olan “Sarı cücelik virüs hastalıkları ve mücadele yöntemleri” isimli kitabı basılmıştır.
– Halen Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, Fitopatoloji Anabilim Dalı’nda Profesör Öğretim Üyesi olarak çalışmalarına devam etmektedir.