MUHTARLAR GÜNÜ

Mustafa ÇEKEMOĞLU

Öncelikle muhtar kelimesi dilimize Arapçadan geçmiş olup, “Seçilmiş Kimse” manasına gelmektedir.
Muhtarlık birimlerinin temelleri ilk olarak 1829 yılında İstanbul’da atılmıştır. II. Murat Yeniçeri Ocağını ortadan kaldırması sonrası Yeniçerilerin yokluğunda tehlikeye meydan vermemek ve küçük birimlerin güvenliğini koruyabilmek için muhtarlık teşkilatını kurmuştur. Bu birimlerin düzenlenmesi ise yasal olarak 1864 yılında gerçekleşmiştir. Bu yasanın adı da “Teşkil-i Vilayet Nizamnamesi” olarak anılmıştır.
1876 yılında yeniden düzenlenen yasa “İdare-i Umumiye-i Nizamnamesi” adı altında muhtarların görevleri daha ayrıntılı ve net bir şekilde ortaya konulmuştur. Ancak, 1913 yılında bu yasa ile muhtarlıklar ve mahalli yönetimler ile ilgili bütün düzenlemeler yürürlükten kaldırılmıştır. Muhtar ve ihtiyar heyetleri yasanın kaldırılmış olmasına rağmen 1933 yılına kadar varlıklarını sürdürmüşlerdir. Bu tarihte çıkartılan 2295 sayılı yasa ile bu görevin zabıta ve belediye gibi kuruluşların yapması öngörülmüştür.
Ancak 10 yıllık bir uygulama sonrası mahalle muhtarlığının boşluğunun doldurulmasının mümkün olmadığı görülmüştür. 1944 yılında 4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetlerinin Teşkiline Dair Kanun ve Kanunun uygulama şekil ve esaslarına ilişkin 1945 tarihli tüzük çıkartılmış ve bugünkü şeklini almıştır. Günümüzde de varlığını koruyan muhtarlık yönetimini düzenleyen yasa 05.04.2004 tarihinde Bakanlar Kurulu kararı ile kabul edilerek son şeklini almıştır.
19.10.2015 tarihli ve 2015/11 sayılı Başbakanlık genelgesi ile muhtarlarımız ve muhtarlığın ihtiyaçları, karşılaştıkları sorunlar ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileri ile bu müessesenin tarihsel bağlarını korumak amacıyla, 19 Ekim günü
“Muhtarlar Günü” olarak ilan edilmiştir.
Muhtarlar, insanların güvenini kazanmış, çalışkan, dürüst, adil, hukukun üstünlüğüne inanmış kişilerdir. Mahallenin ve köyün idarecisi olan muhtarlar o bölgede ikamet eden vatandaşlar tarafından oylanarak seçilmektedir. Hiçbir partinin muhtarlar üzerinde bir rolü yoktur ve partiler aracılıyla aday olmazlar. Göreve atandıktan sonra toplam muhtarlık yapma süresi 5 yıldır.
Halk oylaması sonucu göreve getirilen muhtarlar verilecek kararları diğer 4 üyeden oluşan ihtiyar heyetiyle birlikte verirler. Muhtarlar, devletin vatandaşa dokunan sıcak elidir ve vatandaş nezdindeki ilk kapısıdır. Muhtarlarımız, bulunduğu mahalle veya köyde devletimizin tüm kurumlarını temsil etmekte ve halkımızla devlet kurumları arasında köprü vazifesi görmektedir. Muhtarlar, mahalle veya köyün gözü ve kulağıdır. Türkiye’de yaklaşık 53 bin adet muhtar bulunmaktadır.
Muhtarlarımızın;
-Vatandaşların taleplerine göre ilmühaber vermek,
-Yoklama memurları tarafından istenen belgeleri vermek ve askere gideceklere evraklarını tebliğ etmek,
-Seçim dönemlerinde sandık seçim pusulalarını askıya çıkartmak ve seçmen kâğıtlarını dağıtmak,
-Sandık seçim kurullarına katılmak,
-Cadde, sokak, meydan levhası gibi levhaların kontrolünü yapmak ve değiştirilmesi ya da yenilenmesi için belediye ile işbirliği yapmak,
-Salgın ve bulaşıcı hastalıkları, şüpheli kimseleri ilgili kuruluşa bildirmek,
-Bölgedeki kimsesiz, sakat, muhtaç ya da yaşlıları tespit etmek, Yeşil Kart verileceklerin ve afet zamanlarında yardıma muhtaç kişileri tespit etmek ihtiyaçlarının giderilmesine yardımcı olmak gibi görevleri vardır. Köy muhtarların da görevleri buna benzer durumda olmakla birlikte genelde köyü ile ilgili konular ön plandadır.
Seçilerek göreve gelen muhtarlarımız demokrasinin çekirdeği denilebilecek bir öze sahiplik yapmaktadır. Muhtarlarımız, bir yandan köy ve mahalle sakinlerinin devlet kurumlarıyla ilişkilerinde aracı bir rol oynarken, diğer yandan da çağdaş kamu yönetimi anlayışının en temel ihtiyaçlardan biri olan katılımcılığın sağlanmasında önemli bir görevi de yerine getirmektir. Bu vesileyle tüm muhtarlarımızın “Muhtarlar Gününü” kutluyorum.