EKİNOKS

Mustafa ÇEKEMOĞLU

Dünya, kendi ekseni etrafındaki dönüşünü sürdürürken, bir yandan da güneşin çevresinde dolanır. Dünya, güneş etrafındaki dönüşünü elips şeklindeki bir yörünge üzerinde 365 gün 6 saatte tamamlar. Buna bir yıl denir. Dünya, 939 milyon km’lik yörüngesi üzerinde 108 bin km. hızla hareket eder.
Gök bilimi terimlerinden olan “Ekinoks”, yılda iki kez gerçekleşmektedir. Peki, Ekinoks nedir? Ekinoksun ne olduğunu tam olarak anlayabilmemiz için özellikle dünyanın nasıl hareket ettiğini bilmemiz gerekir. Hissetmesek de aslında dünyanın iki farklı hareketi vardır. Bu hareketlerden birincisi dünyanın güneşin etrafındaki bir yıl süren dolanma hareketi, ikincisi ise dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönme hareketidir. Dünya, güneş etrafındaki dolanma hareketinin devam ettirirken alt ve üst yarısı farklı yönlere doğru eğilir.
Güneş ışınlarının Ekvator’a dik vurması sonucunda aydınlanma çemberinin kutuplardan geçtiği ana Ekinoks denir. Bu da gece ve gündüz sürelerinin eşit olması durumudur. Bu durum yılda iki kez tekrarlanmakta olup, bunlar İlkbahar Ekinoksu ve Sonbahar Ekinoksu olarak adlandırılmaktadır. Ekinoks kelimesinin kökeni Latince aequinoctium (aequi- eşit ve noct- gece) kelimesine dayanmaktadır. Ekinoks dünya genelinde gece ve gündüz sürelerinin eşit olduğu gündür.
Kuzey Yarımkürede 22 Eylül günü yaza veda ederek 23 Eylül’de sonbahar karşılanmaktadır. Yılda iki kez gündüz ve gecenin, neredeyse aynı uzunlukta olduğu bir denge durumu oluşmaktadır. Bu tarihte güneş her iki kutup noktasında da görülür. Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçmektedir. Bu durumda 12 saat gece, 12 saat gündüz yaşanır ve bu hal “Ekinoks” olarak ifade edilir. Mart ve Eylül aylarında meydana gelen bu olay “dünyanın güneş etrafındaki hareketi” devam ederken mevsimlerin değişmesine neden olmaktadır.
23 Eylül günü Kuzey ve Güney Yarım Kürede güneş ışınları, öğle vakti Ekvatora 90 derecelik açı ile düşmektedir. Gölge boyu Ekvatorda sıfırdır. Güneş ışınları bu tarihten itibaren Güney Yarım Küreye dik düşmeye başlar. Bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Kürede geceler, gündüzlerden uzun olmaya başlar. Güney Yarım Kürede ise tam tersi olur. Bu tarih Kuzey Yarım Kürede sonbahar, Güney Yarım Kürede ise İlkbaharın başlangıcıdır.
Dünyanın güneşten uzaklaştığı dönemde hızı azaldığından Kuzey Yarım Kürede yaz mevsimi iki gün daha uzun yaşanmaktadır. Dünyanın yörüngedeki hızının azalması sebebiyle Eylül Ekinoksu 2 gün gecikmeyle 23 Eylül’de gerçekleşmektedir.
Kuzey Yarıkürede 21 Mart ilkbahar Ekinoksu, 23 Eylül ise Sonbahar Ekinoksudur. Güney Yarıkürede ise 21 Mart Sonbahar Ekinoksu,23 Eylül ise İlkbahar Ekinoksudur. Bu tarih Kuzey Kutup noktasında 6 aylık gecenin, Güney Kutup noktasında ise 6 aylık gündüzün başlangıcıdır.
23 Eylül Sonbahar Ekinoksunun özellikleri şöyledir. Güneş tam doğudan doğup tam batıdan batar. Aynı boylam üzerindeki noktalarda güneş sadece ekinoks günlerinde aynı anda doğar ve batar (12 saat ara ile). Her iki kutup noktasında da Güneş görülür. Gel-git genliği en fazladır. Ekvator’da cisimlerin gölge boyu sıfır olur. Türkiye’de saat 12.00’de, oluşan gölge boyu cismin boyuna en yakındır.
İnsanlar güneşin hareketlerini binlerce yıldır gözlemliyorlar ve genellikle ekinoksları kültürel ve dini geleneklerine dâhil ediyorlar. Birçok antik uygarlık için Güneş’in hareketleri sadece mevsimlerin başlangıcı değil, aynı zamanda ekinlerin ne zaman ekilip hasat edileceğini de göstermektedir. Sadece Dünya ekinoks yaşamaz. Aslında Güneş Sistemi’ndeki her gezegen, güneşe göre yörüngesi ve eğiminin sonucu olarak, her iki yarı küresinin yaklaşık olarak eşit miktarda ışık aldığında ekinoksu yaşamaktadır.
Ekinoks sırasında dünyanın elektromanyetik alanında ciddi boyutta bir düşüş gerçekleşmektedir. Bu da “portal” olarak değerlendirilmektedir. Bu noktada dünyanın elektromanyetik gücü değişmektedir. Bunun vücudumuz, zihnimiz ve bilinç düzeyinde etkisi ise aydınlanma, uyanış, farkındalığın yükselmesi ve sezgilerin güçlenmesi şeklinde olmaktadır.