DÜNYA SARIMSAK GÜNÜ

Mustafa ÇEKEMOĞLU

Bizim sofralarımızın vazgeçilmezi olan sarımsağın da özel bir günü olduğunu ve her yıl 19 Nisan’da tüm dünyada Sarımsak Günü olarak kutlandığını biliyor muydunuz? Sarımsakların çok yönlü doğasının kutlanması için Sarımsak Günü oluşturulmuştur.

Sarımsak, kökleri toprak altında, yüzeyi yeşil soğan yapraklarını andıran bir sebzedir. Toprak altında beyaz renginde, genellikle 10-15 dişten oluşan bir başı bulunmaktadır. Sarımsak, bir bitkidir ve muhtemelen keskin bir aromasıyla bilinen bir sebzedir.

Dünya Sarımsak Günü, her yıl 19 Nisan’da kutlanmaktadır. Bu özel gün sarımsak ve sarımsakla ilgili sağlık faydaları ve kültürel önemini kutlamak için dünya çapında birçok etkinlik düzenlenmektedir. Sarımsak, yemeklere lezzet katan ve çeşitli sağlık için son derecede faydaları olan bir besindir. Özellikle kalp sağlığı, bağışıklık sistemi, kanseri önleme gibi birçok alanda faydaları olduğu bilinmektedir. Ancak, sarımsağın tüketimi ölçülü olmalıdır. Aşırı tüketimi, çeşitli sindirim sorunlarına yol açabilmektedir.

Sarımsak, tarih ve kökeni birkaç bin yıl öncesine kadar uzamaktadır. Sarımsak Orta Asya’ya ve aynı zamanda kuzeydoğu İran’a özgüdür. Ancak, birkaç bin yıllık insan tüketimiyle ve kullanım geçmişiyle dünya çapında yaygın bir baharattır. Eski Mısırlılar sarımsağı hem gıda aroması ve hem de geleneksel tıbbi tedaviler olarak kullanmışlardır.

Dünyada pek çok yerde yetiştirilmesine rağmen, kaliteli sarımsaklar ılıman iklimlerdeki selenyumu yüksek ve kumlu topraklarda yetişmektedir. Dünyada en kalitelisi Kastamonu Taşköprü’de üretilen ve bölge halkının beyaz altın olarak nitelendirdiği Taşköprü Sarımsağı dünyanın en iyi sarımsağı olarak bilinmektedir.

Ülkemizin sarımsak üretimi yaklaşık 110.000 ton olup, bunun yaklaşık 26.673 tonu Kastamonu ilinde üretilmekte ve bu üretim ülke üretiminin %23-25’ine tekabül etmektedir. Dünya’da 700’e yakın türü bulunan sarımsağın Türkiye’de ise 170’e yakın türü bulunmaktadır.

Ülkemizde bulunan en yaygın sarımsak çeşitlerinden bazıları ise; Taşköprü sarımsağı, Balıkesir sarımsağı, Kara sarımsak, İspanyol sarımsağı ve Edirne sarımsağıdır.

Pek çok hastalığa karşı vücudu korumaya yardımcı doğal besinlerden bir tanesi olan sarımsak, saç ve tırnak sağlığının korunmasında, kanserden korunmada, cinsel sağlığın korunmasında, kalp ve damar hastalıkları ile diyabet gibi kronik hastalıklara karşı korunma gibi pek çok alanda faydalara sahiptir. Sarımsak, belirli kanserlerin önlenmesinde, kardiyovasküler hastalıklarda tedavi, yüksek tansiyonun tersine çevrilmesinde, soğuk algınlığına, kolesterol seviyelerinin düşürülmesinde, yorgunluğun üstesinden gelmede kullanılmaktadır. Ayrıca sarımsağın insan ömrünün uzamasını da sağladığı ifade edilmektedir.

Siyah sarımsak ile normal sarımsak arasındaki en büyük fark siyah sarımsağın daha güçlü besin öğelerine sahip ve kokusuz olmasıdır. Normal sarımsağa göre daha güçlü antioksidan özellik gösteren siyah sarımsağın düzenli kullanımı günlük enerjiyi, bağışıklık sistemini ve vücuttan toksik madde atılımını destelemektedir.

Beyaz sarımsak, 60 gün boyunca en fazla 90 dereceli bir ısı altında kurutulur. Kurutulma işlemiyle beraber sarımsağın dişleri siyah rengine döner ve daha sağlıklı bir hale gelir. Sarımsağın kurutulmasıyla birlikte kokusu azalır ve acılığı da gider. Siyah sarımsak, tamamen doğal bir besin kaynağıdır. Ağız kokusuna yol açmaz.
Birçok insan siyah sarımsağı kokusuz olması nedeniyle tercih etmektedir. Diğer taraftan bu sarımsak türü beyaz sarımsaktan çok daha besleyicidir. Siyah sarımsak, kalsiyum, fosfor, manganez, kükürt ile B1, B6, C vitaminleri açısından zengin bir besindir. Diğer taraftan normal sarımsak protein bakımından zengin olup, bu bitkide yaklaşık 17 farklı amino asit bulunmaktadır.

Sarımsakların tıbbi özellikleri saymakla bitmez. Birçok hastalığın tedavisinde ve önlenmesinde kullanılır. Sarımsak, birçok ilaç özelliklerine sahip olduğu için doğa harikası olarak adlandırılır. Sarımsak, dünyanın her yerinde binlerce yıldır baharat veya çeşni olarak kullanılan bir besindir.