DÜNYA İSRAF ETMEME GÜNÜ

Mustafa ÇEKEMOĞLU

Günümüzde hızla artış gösteren dünya nüfusu ve buna paralel olarak artan gıda ihtiyacı, doğal kaynakları dikkatli kullanmayı daha da önemli hale getirmektedir. Oysa pek çoğumuzun, belki farkında bile olmadan yaptığı başta gıda israfı olmak üzere, zaman israfı, eşya israfı gibi geleceğe ve sürdürülebilir bir yaşamın kaynaklarına yönelik israfı devam ettiriyoruz.
İsraf, bir şeyin gereksiz yere fazla kullanılmasıdır.
“15 Kasım tarihi “Dünya İsraf Etmeme Günü” olup, dünyanın sınırlı kaynaklarının bilinçli ve sorumlu bir şekilde kullanılmasının önemini vurgulamak için ayrılmış bir gündür. Bu özel gün, bireyleri ve toplumları israfı azaltmaya, kaynakları daha etkili kullanmaya ve sürdürebilir tüketim alışkanlıkları geliştirmeye teşvik etmektedir. Gıda israfından enerji tüketimine, su kullanımından atık yönetimine kadar çeşitli alanlarda bilinçli davranışları ön plana çıkarmaktadır.
Ayrıca bu gün gıda israfını azaltmak, enerjiyi daha verimli kullanmak, geri dönüşümü teşvik etmek ve daha az atık üretmek gibi konulara odaklanmamızı sağlamaktadır. Bu özel gün, her birimizin günlük yaşantımızda yapabileceğimiz küçük değişikliklerle dünyamızın üzerinde olumlu bir etki yaratabileceğimizi hatırlatmaktadır. Yine bu özel gün sürdürülebilir bir gelecek için herkesin katkıda bunabileceği fırsatlar sunmaktadır.
BM Gıda ve Tarım Örgütünün raporuna göre dünyada en çok israf edilen gıda patatestir. Bunu ekmek ve unlu mamuller, sebze ve meyveler, balıklar ve su ürünleri izlemektedir. Üretilen patates, pancar, turp ve havucun %46.2’si israf edilmektedir.
Her yıl 1,5 milyon ton patates çöpe atılmaktadır. Bu da 6 milyar insana yetecek patates demektir. Meyve ve sebzelerin %45,7 ‘si ise çöpe gitmektedir. İhtiyaç duyulandan fazla kullanılan her şey israfa girmektedir. İsraflar sadece ekonomik olarak düşünülmez.
Her konuda israf illa ki bulunur. Zamanın bile israfı vardır. Bir işe olması gerekenden daha fazla zaman ayrılıyorsa bu bir israftır. İsraf çeşitleri şu şekilde sıralanabilir. Zaman israfı, Nimet israfı, Mekân israfı, Eşya israfı’dır.
İsraf haram mıdır? Sorusuna Yüce Allah, “Yiyiniz, içiniz, fakat israf etmeyiniz. Çünkü Allah israf edenleri sevmez” (A’raf 7/31) ayetiyle kullarını uyarmaktadır. Bu ayet-i kerimede bir taraftan insana yemesi içmesi emredilirken, diğer taraftan da yeme ve içmede israftan kaçınması emredilmektedir.
İsrafı yapan kimseye “müsrif” denilmektedir. İsraf, insanlar arasındaki ekonomik dengeyi bozmakta ve kişiler arasındaki kıskançlığı da artırmaktadır. Malı rastgele kullanmak, saçıp savurmak geçimsizlik doğurmakta ve aile düzenini de bozmaktadır. İsrafın sebeplerine gelince, hatalı üretim, aşırı üretim, fazla stok, bekleme, aşırı işleme, gereksiz taşıma, aşırı hareketler gibi sebepleri sıralayabiliriz.
Suyun boş yere kullanılmasına, su ile işimiz bittiğinde suyu kapatmadığımızda buna su israfı denilmektedir. Gıda israfı, tüketim için üretilmiş, tüketilmesinde sağlık açısından herhangi bir problem taşımayan ancak rengi, şekli ya da fazla üretim yüzünden tüketilmemiş, tabakta bırakılmış, çöpe atılmış tüm gıda ürünlerini kapsamaktadır. Türkiye İsrafı Önleme Vakfı’nın son raporuna göre en büyük israf kamu kurum ve kuruluşlarında yapıldığı ortaya çıkmıştır.
Avrupa’da her yıl yaklaşık 88 milyon ton gıda israf edilmekte ve bu israfın yarısından fazlası da evlerdeki kullanımlardan kaynaklandığı ortaya çıkmıştır. Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu’nun (TGDF) açıklamasına göre ülkemizde israfın boyutu 214 milyar liraya ulaşmaktadır. Türkiye’de her yıl üretilen 49 milyon ton meyve ve sebzenin yüzde 25 ila 40’ı üretim, dağıtım ya da tüketim aşamasında kaybetmektedir.
Ülkemizde günde yaklaşık 6 milyon adet, yılda 2,1 milyar adet ekmek israf edilmektedir.
Hayatımızın belirli zamanlarında birçok konuda israflar yapabiliriz. İnsanlık, israf ettiği su, gıda, enerji ile aslında geleceğini tüketmektedir. İsrafı önlemeye duyarlı, bilinçli toplum olmanın yolunun da eğitim ile oluşacağını bilmeliyiz.