DÜNYA HAVUÇ GÜNÜ

Mustafa ÇEKEMOĞLU

5 Nisan Dünya Havuç Günü’dür. Dünyanın pek çok ülkesinde sebzeler için kutlamalar, festivaller düzenlense de ülkemizde son yıllarda belli birkaç şehir ve ilçeler hariç bu kutlamalar fazla revaçta değildir.

Havuç, Maydanozgiller (Apiaceae) familyasından olup, Türkiye’de her mevsim rahatlıkla bulunan ve kökleri sebze olarak tüketilen bir bitkidir. Genellikle büyük küçük her yaştan kişinin severek tükettiği bir sebzedir.

Havuç, ilk olarak Afganistan’da M.S. 900’de keşfedilen bir tür kök sebzedir. İlk keşfedilen ve insanlar tarafından tüketilen havuçlar mor ve sarı renkli olanlardı. Turuncu havuç, 15-16. yüzyıl civarında Orta ve Kuzey Avrupa’da özellikle Hollanda’da geliştirilmiştir. Havuç, şu anda dünya genelinde birçok iklimde yetiştirilmektedir.

Havuç, A vitamini başta olmak üzere B,C,D ve E vitaminleri açısından oldukça zengindir. Yüksek oranda beta-karoten içermekte olup, bu da vücut tarafından A vitamini olarak kullanılmaktadır. İçerisinde karoten, kalsiyum, demir, fosfor, magnezyum ve çinko gibi önemli mineralleri barındırmaktadır. Vitamin olarak retinol, folik asit, niasin bulunmaktadır. 100 gram havuç yaklaşık 40 kaloridir. Vücutta zararlı madde atılımı konusunda bağırsakları çalıştırmaktadır. Sindirime yardımcı olduğu gibi kanı da temizlemektedir. Doktorlar tarafından özellikle büyüme çağındaki çocukların boy uzamasına katkı sağlaması için havuç ve elma suyu karışımı tavsiye edilmektedir. Türkiye’deki havucun %35 – %40’lık bölümü Ankara’nın Beypazarı ilçesinde yetiştirilmektedir. Ankara’yı, Konya, Antalya, Mersin, İzmir, Manisa, Aydın ve Güney Marmara takip etmektedir. Aslında ülkemizde Doğu Anadolu Bölgesi dışındaki tüm topraklarda yetişmektedir.

Havucun 60 civarında türü bulunmasına rağmen en çok tüketilen türleri turuncu, kırmızı, sarı, beyaz, mor ve siyah havuçtur. Havuç ve çeşitleri vitamin yönünden çok zengin oldukları bilinmektedir. Türkiye’de toprak yapısındaki asit düzeyine göre havucun rengini etkilemektedir.
Havuç çeşitleri genellikle renk, boyut ve şekle göre farklılıklar göstermektedir. Ülkemizde en çok tüketilen türü turuncu havuçtur.

Siyah Havuç: Kalp ve damar ile mide sağlığına karşı oldukça faydalıdır. Bu havuç antioksidanlar ve antosiyaninler içermektedir. Düzenli tüketimde gastrit ve ülser gibi hastalıklarına iyi gelmektedir. Kansızlık ve anemi hastalıklarına karşı tüketilmesi tavsiye edilmektedir. Kökeni, Türkiye, Ortadoğu ve Uzakdoğu’dur.
Mor Havuç; Şalgam suyunun ana maddesidir. Mor renkte, antioksidan açısından zengin bir havuç çeşididir. Göz ve mide sağlığına oldukça faydalıdır. Kökeni, Türkiye, Ortadoğu ve Uzakdoğu’dur.

Kırmızı Havuç; Beta karoten açısından oldukça zengindir. Antioksidan özelliğiyle bağışıklık sistemini güçlendirir ve hastalıklara karşı korur. Kan basıncını düzenleyerek kalp sağlığını korur ve kalp krizi riskini azaltır. Kökeni Çin ve Hindistan’dır.

Beyaz Havuç: Sindirim sistemi üzerinde düzenleyici etkisi vardır. Pigment içermeyen havuç türüdür. Kökeni, İran, Afganistan ve Pakistan’dır.
Sarı Havuç; Akciğer, göz sağlığı ve diğer kanser çeşitlerine karşı koruyucu bir etkisi vardır. Ksantofil (sarı pigment) ve lutein (Oksijen içeren önemli özellikleri bulunan antioksidandır) içerir. Kökeni Ortadoğu’dur.

Turuncu Havuç; İlk olarak bugünkü İran ve Afganistan’ı kapsayan bölgede yetiştirilen havuçta yaklaşık 32 bin gen bulunuyor. Bunların iki tanesi de farklı renklerin oluşumuna neden oluyor. Turuncu havuç başta olmak üzere diğer havuçlar, lif, C vitamini, K vitamini, potasyum ve folik asit gibi diğer besin maddelerini de içermektedir. Havuç, gözlere iyi gelir, kanser riskini azaltır, bağışıklık sistemini destekler, diyabeti kontrol etmeye yardımcı olabilir, kemikleri güçlendirir, kalbimize yardım eder.

Havucun faydalarını alabilmek için en sağlıklısı çiğ olarak doğrudan ya da salataların içinde tüketmektir. Pişmiş olan havuçta şeker oranında yükselme görülür. Aynı şekilde suyunun sıkılması halinde de früktoz açığa çıkmaktadır. Çiğ olarak yenemiyorsa bir diğer öncelik turşu olarak tüketmek olmalıdır.