DEVELİ’DE İLK ÖĞRETİM KURUMLARI ve İLK ÖĞRETİM KADROSU-3

Yrd. Doç. Dr. Kadir Özdamarlar

Geçen hafta değerli eğitim tarihçimiz Prof.Dr.Yahya Akyüz’ün yazdığı Kız İlkokulları Tarihi Gelişimi hakkındaki mükemmel bir yazısından faydalanmış ve kısaltılarak sizlere derli toplu bir bilgi vermeye çalışmıştım. ”Eğitim Tarihçimiz” dedim, çünkü birde aynı isim ve soyadını taşıyan A.Ü.DTCF. Yeni Türk Edebiyatı öğretim üyelerinden Prof.Dr.Kenan Akyüz vardır ve benimde hocalarımdandır.”
Modern okulculuğa, azınlıklar ile misyonerler bizde daha erken dönemlerde başlamışlardı. Hatta matbaalarıyla beraber ! Öyle ki, modern yetim haneler, iptidaiyeler, kız mektepleri, rüştiyeler, idadiler ve aliyeler/fakülteler çoktan açılmış, öğretmen kadroları yetiştirilmiş ve mezun vermeye başlamıştı. Bizde ise görüyoruz ki eğitimi konusunda hazırlıklar Sultan Abdulmecit zamanında başlamıştır. Bu çalışmalar sonucu Kız İptidaiyelerden sonra Kız Rüştiyesi açılmıştır.1859 ‘da Cevri Kalfa İnas Rüştiyesi, bu okul öğretmenlerini yetiştirmek için Darü’l muallimin adlarıyla öğretmen okulları açılmıştır. llk kadın muallim ise Fatımatüzzehra Hanım’dır. Bu kısa ve özet bilgilerden sonra Develi’de kız eğitim safahatına devam edelim, isterseniz:
Develi İnas / Kız Mektebi İptidaiyesi
Bu konuya ilk defa “Develi Eğitim Tarihi-Kayseri 2008” adlı eserimde özet bir bilgi verebilmiştim. Develi’de sıbyan okullarında / mahalle mekteplerinde kız ve erkek öğrenciler birlikte eğitim görmüşlerdir.ilk defa müstakil inas (Kız)mektebi 1898-1938 yılında bu günkü Atatürk heykelinin bulunduğu Talaslı Mehmet Mehmet Efendi’nin konağında açılmıştır. İlk hocaları İbrahim Suphi Emekliöz (Hat hocası), Bıçakcıların Zekiye Hanım, Denizli Öğretmen Okulu mezunu Mevhibe Deniz .Fakat durum gösteriyor ki Develi Kız İlkokulunda ilk görev alan hanım öğretmen Zekiye Bıçakçı’dır. Bu okul bugün Develi Belediyesinin bulunduğu yerde,1884 yılında , halktan toplanan 50.000 krş ile 3 katlı Develi Rüştiye binası yapılmıştır.1938 de rüştiyeler kapanınca, bu güzel binaya taşınmıştır. İki sınıflı ve her sınıfta 20 öğrenci bulunmaktadır. Ahmet Hazım Ulusoy, Behice Köseoğllu ile Bahriye Toker Hanımlar burada görev almışlardır.
Kız İlk Mektebi 1938 yılına kadar devam etmiştir. Aynı yılda Develi Orta Okulu müdürü Haşim Nezihi Okay’ın da görev yaptığını öğreniyoruz. Fakat bu okul ne zaman kapanmıştır, bilemiyoruz! Ancak tahminimiz.
Bu okulun kızlarımızın ufkunu açtığı bir gerçektir. Burada görev alan öğretmenler 1.Cihan Harbi’nin bütün acı ve ıstıraplarını çekmiş öğretmenlerdir. O yokluk dönemlerine rağmen, Sivas, Denizli, Ankara gibi öğretmen okullarından mezun olmuş ve Anadolu’ya “nurlu ufuklar” taşımışlardır. Okulda öğrencilerin ürettikleri elbiseler, oyalar, el işleri ürünler yılda iki defa düzenlenen sergide velilere ve sergiye ilgi duyanlara gösterilir ve satılırdı. Cumhuriyet sonrası bir de marşı vardı:Bu okulun İlk mezunlarından Ayşe Telli Ötünç (Develi-1328 /1894-2010) bu marşın güftesini bize vermişti:

Develi Kız Mektep taliblerindeniz
Vatana selâmet zümrütleriyiz
Terakkî,teceddî……Başka
Cumhurî milletiz geri dönmeyiz
Yaşasın maarif kahrolsun zulmet
Ebedî mahv olsun durdun cehalet

Geceyi uykuda, işsiz geçiren gündüzü
Bir ağaçtır ki gizlice kurt yer özünü
Geliniz, diyelim aleme ilmin sözünü
Arkadaşlar açalım ilim ve irfan gözünü
Yaşasın maarif kahrolsun zulmet
Ebedî mahv olsun durdun cehalet
Zekiye Hanım Trabzon’da görev yaparken öğrencileri ile birlikte
İsterseniz biraz da Zekiye Bıçakcı hakkında derleyebildiğim kadarıyla şu bilgiler verilebilir.(1904-1995 )Kendisi Develi’de Bıçakcılar ailesindendir. Babası Mehmet, annesi ise Emine Hanımdır. Kendisinin bir de Mahir isimli kardeşi vardır.

Zekiye Hanım Develi jandarma komutanı Ahmet Şakir Özsoy ile evlenmiş ve bu evlilikten Fahruniye, Ertuğrul, Özdemir, Özay ve Özden adlı çocukları olmuştur. Çocuklarının hepsi evlenmiş ve yüksek tahsil yapmışlardır. Mesleklerinin alanında önemli makamlarda görev almışlardır.

Zekiye Hanım hangi Öğretmen okulundan mezun olmuştur, bilemiyoruz ama en yakın ihtimal Denizli Öğretmen Okulu’ndan mezun olmuştur! Mezun olduktan sonra Develi İnas/ Kız İptidaiyesi /İlkokulu’nda göreve talip olmuş ise de yaşının küçük olması sebebiyle görev alamamıştır. Ancak öğretmene de o yıllarda büyük ihtiyaç vardı. Ancak yaşının büyütülmesiyle görev alabilmiştir.
Mesleğine çok bağlılığı ve çok iyi yetişmiş ve sevilen bir öğretmen olarak görev almıştır! Çalıştığı okulun ismi değiştirilerek, o yıllarda Bursa valisi olan Haşim İşcan’nın adı verilmiştir.Bursa Haşim İşcan İlkokulu’ndan da 1963 yılında emekli olmuştur.Eneklilik sonrası Ankara’ya yerleşmiş ve burada vefat etmiştir.Mezarı Karşıyaka Mezarlığı’ndadır.
Not : Zekiye Hanım hakkında bilgi veren ve fotoğraf gönderen, kızı İngilizce öğretmeni Özay Karaşahin Hanımefendiye çok teşekkür ediyorum.