DEVELİ’DE EŞKİYALIK OLAYLARI : 3 AŞİRETLERDEN DOĞAN EŞKİYALIKLAR

Yrd. Doç. Dr. Kadir Özdamarlar

yazarozdamarlar@cagdasdeveli.com.tr

Şimdilerde Halit Erkiletlioğlu’nun Kayseri ile ilgili tarihi notlarını okuyoruz.
İsterseniz bir göz atalım.
1243-1277 yıllarında Kayseri’yi işgal eden Moğollar binlerce insanımızı öldürmüşler ve binaları yakıp yıkmışlardır.Hemen belirtelim ki bu zamanda da Müslümanlaşmış ve Türkleşmiş Kireyitler de Develi’de Girenit köyünü kışlak olmak üzere kurmuşlardır.Erciyes eteklerindeki Tatar Gölü civarını da yazlık olarak kullanmışlardır.
1511 yılında İrandan Şah İsmail’in teşvik ve desteğiyle Şah Kulu Baba Tekeli 15-20 000 kişilik asilerle Anadolu’da isyan başlattı.Devlette Vezir-i azam Hadım Ali Paşa kumandasında bir orduyu göndermişti.İki ordu Sindelhöyük kenarında savaşmıştı. Bu savaşta Şah Kulu ölmüş,Vezirazam Hadım Ali Paşa da şehit olmuş,ordu dağılmış,asiler de Azerbeycan taraflarına çekilmişlerdir.
1598 ‘de Karayazıcı isyanı önemlidir.
Devletin yanlış ekonomik politikalarından bunalan bir kısım çift bozan çiftçiler ile asker kaçaklarını etrafına toplayan Karayazıcı Abdulhalim Halim Şah Baba namıyla isyan etmiş ve Urfa ile Malatya arasında hükümdarlığını ilan etmişti.Osmanlı devleti bu isyanı bastırmak için Kayseri ovasında sayıları 20.000’ni bulan asiler karşısında bozulmuşlardır.Ancak kuvvetlerini toplayanBağdat valisi Hasan Paşa, Elbistan Civarında Karayazıcı’yı yenmiş ve ülkeyi bir beladan temizlemiştir.
Sultan 4. Murat’ın ilk saltanat yıllarında (1622) Abaza Mehmet Paşa Genç Osman’ın feci katline tepki gösteren Anadolu halkından ve özellikle Receplü, Çöplü, Sırkıntılı, Mamulu, Kozanlı ve Pehlivanlı Türkmen aşiretlerinden bir ordu kurarak isyana girişmiş ve Sadrazam Çerkez Mehmet Paşa bu isyanı bastırmak için Kayseri’ye kadar gelmişti.
Bu savaşta Abaza Mehmet Paşa ordusundan bir kısım Türkmenler,yurtlarına dönmüş,bir kısmı da Osmanlı ordusu saflarına geçmişti.Sonuçta Abaza Mehmet Paşa ordusu yenilerek dağılmıştır.
1724 yılında Kanlı Kadıoğlu Deli Emir etrafına topladığı kardeşleri bir kısım eşkıya grubu ile köy, kasaba ve Talas’ı ve Kayseri’yi yağmalamıştır.Bir çok kişiyi öldürmüşlerdir.On yıl kadar bu terörü estirmişlerdir.Çerkez Hasan Paşa tarafından bu asiler yakalanmış ve teker teker idam edilmişlerdir .
01.08.1832 tarında eski yeniçeri ocağı ağalarından Abdullah Ağa, Hacı Yusuf oğlu Osman Ağa’nın baş tutması ile eski yeniçeri ocağını diriltmek için isyan ettiler.Ocaklı bayrağını açtılar. 500 asi şehre korku saldı.Şehrin ileri gelenleri köylere sığındılar. Dört ay devam eden bu olayları Kayseri mutasarrıfı tayin edilen Arnavut Ali Paşa asileri ve Adana’ya kaçanları dahi yakalatarak idam ettirmiştir.
Eşkiyalık iktisadfi bozukluk,sosyal düzensizlik,ahlaki çöküntü ve otorite boşluğunun ortaya çıkardığı sosyal bir yaradır.
İşte bu sebeplerle Yrd. Doç. Dr.Mehmet İnbaşı “XVI.Yüzyılın İkinci Yarısında Kayseri ve Civarında Meydana Gelen Olaylar” adlı bildirisinde bu konuda 1554-55 yılları arasında eşkiyalık ve zorbalık ile 22 kayıt tespit etmiştir.şu bilgileri verir : Bu 22 olaydan 19 tanesi zulüm ve zorbalık,2.eşkiyalık,1’i de dolandırıcılık ile ilgilidir.11 tanesi Kayseri merkezinde diğerleri ise civar köy ve nahiyelerde meydana gelmiştir.
Bunlardan biri Şahmelik köyünde Dergah-ı mualla çavuşlarından Cafer Çavuş bazı Müslümanların eşlerini zorla başkalarına nikahlamış ve dul kadınlar ile kızların evlenmelerinde çokca ekçe alması şikayet edilmiş ve yakalanıp yargılanması istenmiştir.
1591 yılında Bozok / Yozgat ve Köstere kadılarına hükümler yazılarak eşkiyalığın artması üzerine şikayetlerin çoğalması üzerine bunların önlenmesi istenmektedir.
(Devam edecektir.)