DEVELİ MEZARLIKLARI KORUMA ALTINA ALINMALIDIR !

Yrd. Doç. Dr. Kadir Özdamarlar

Develi Mezarlıkları konusunda 1972 yılından beri ilgilenirim. Çünkü mezarlıkların oldukları coğrafyanın en önemli, tarihî belgeleri olduğunu, çoktan öğrenmiştim! Mezarlıklar konusunda oldukça yazı okumuş, hassasiyetleri öğrenmiştim.
Öğrendikçe ilgim artmış bir taraftan Develi Tarihi ile ilgili bilgilerim artarken bir taraftan da Osmanlıcam güçlenmişti. Bu konunun belgeleri ise doktora tezim “Develi Folklor, Halk Edebiyatı ve Etnoğrafyası”’nda; Develi Mezarlıklarında ne kadar eski yazı ile yazılmış mezar taşları var, hepsini okumuş ve kayıt altına almıştım. Biliyordum ki kıymetli mezar taşları turistlere satılır zamanla ya eskir, ya da evlere duvar taşları yapılırdı.
Ben doktoramı 1997 yılında vermiştim, aradan yirmi iki yıl geçmiş ve şüphelerim hep gerçek olmuştu!
Yukarı Develi’de Ağalar Mezarlığı, Kopçulu Mezarlığı, Garipler Mezarlığı, Ağalar Mezarlığı, Aşağı Mahalle Mezarlığı ve Güney Mahallesi Mezarlığı ile Hızır İlyas Tepesi Şehitliği olmak üzere toplam sekiz tarihi mezarlık vardır. Aslında hepsi sit alanı niteliğindedir. Asıllarından çoğu kaybolsa da gerçek budur! Allah’tan,bu tarihi mezarlıkların bezeli olanlarını değerli yazar-şairimiz Ahmet Sıvacı arkadaşımıza çizdirmiş, arşivime almıştım
Anadolu mezar taşlarının en eski tarihli mezar taşı; merhum sanat tarihçisi Prof.Dr.Örçün Barışta ile 2002 yılında Develi’de, “1.Bilgi Şöleni”nde yaptığımız sohbette 1606 tarihini vermişti. Develi’de rastladığım en eski tarihli mezar taşı da dikkat ettim, aynı tarihlidir.
Kaybolan ve çok değişik resim ve figürlerle süslü mezar taşları ile dolu olan Selçuk İlkokulu Ağalar mezarlığı arasında idi ki bugün yoktur. O mezar taşları arasında az top oymamıştık. Çünkü 250 yıllık geçmişi belli olan soyumun ulularının mezarları hep bu mezarlıklardadır. Ama o tarihi mezarlık bugün boş bir alandır! Garipler Mezarlığı gibi.
Everek’te ise Ermeni Mezarlığı (Maşatlık), Aygösten Mezarlığı, Tirem Mezarlığı, İlibe Mezarlığı, Fatih Mahallesi Mezarlığı (İki alanda, Fenese Mezarlığı, Harman Mahallesi Mezarlığı, Kızık Yolu üzerindeki, Fenese Ermeni Mezarlığı,–yeni yapılanlar varsa bilemiyorum) toplam dokuz mezarlık.
Zengin bezemeli mezar taşları, merkez dışında, Fıraktın / Gümüşören, Epçe, Şahmelik ve Epçe mezarlıklarıdır.Bazı ilmi araştırmalara da konu olmuşlardır. Prof.Dr.Harun Güngör ve Doç. Dr. Aslı Sağıroğlu gibi.
İnternet ortamından Develi mezarları hakkında kısa bir bilgi edindik: “Mevcut Mezarlıklara ekleme yapılarak 15.000 m² alan dahil edildi. Toplam olmak üzere 806 adet mezar yeri kullanıma hazır hale getirildi.
Epçe-Gümüşören-Dereşimli Mahallelerinin mezarlıklarının çevre duvar yapımı Kayseri Büyükşehir Belediyesi tarafından gerçekleştirildi.Toplam 12 Adet taziye yeri yapıldı. Bunun 3 adeti merkezdeki yerlere yapıldı.
Ayrıca 10 tanesi raylı olmak üzere toplam 12 adet taziye çadırı hizmet vermektedir.”
Nitekim Belediyemizin mezarlık düzenlemelerine itina gösterdiklerini biliyoruz. Fakat zaman içerisinde Ankara, İstanbul başta olmak üzere, buralarda çiftlik sahibi Develilerin ecdadının eski yazı mezar taşlarını sökerek bu çiftliklerine götürdükleri de bilinen bir gerçektir. Özellikle Yukarı Develi mezar taşlarının da yerlerinden sökülerek inşaatlarda kullanıldığını da biliyoruz..Yoksa koskoca sahipsiz (!) mezarlık durduk yerde nasıl yok olur?
Geçenlerde Develi’den bir haber geldi:
Develide tarihî mezar taşları Ürgüp ve Göremeliler tarafından satın alınarak turistlere satıldıkları…..
Develi’de “defineci” sayısı bir haylidir. Çoğu da cahildir. Özellikle Gereme Harabeleri,Tombak köyü üzerindeki “Çeç” denilen tümsek,-gerçi geride çok az bir şey kaldı ya-.kalanların da definecilerin rüyalarını süslemektedir.Bir Gereme ziyaretinde gördüm ki muazzam bir sütun taşı ortasından balyozla kırılarak, ikiye bölünmüş! Niye sütunun içinde para var ümidi!?
Yıllar önce Marmara Bölgesi’nin incisi sayılan Narlı Dere Köyü’ne eğitim amaçlı bir gezi düzenlemiştik.O yıllarda yakınlarına Koç Ailesi’nin bir oteli yapılmış. Rahmi Koç’un Türkiye’nin değişik yerlerinden getirtilen tarihi eserlerin kendilerine ait adada ve müzelerinde koruma altına alındığını duymuştum. Aynı şekilde Narlı Dere Köyü mezarlığını gezmiş ve yol yapımı sırasında mezarlığın bir bölümünün toprak altında kalmış olduğunu görmüştük. Hepsi Osmanlıca metinli ve mermer taşlı “denizci” mezar taşları idi.
Kavuk bölümü her şeyi belirtiyordu. Bende buradaki bütün mezar taşlarını okumuş ve bir yazı hazırlamıştım. Buranın en büyük sevdalısı da Rahmi Köç olduğunu öğrenmiştik. Fakat hiç olmazsa Rahmi Koç bu eserleri koruma altına alıyor! Bizimkiler ise iki kuruş için tarihimizin en büyük belgeleri olan mezar taşlarımızı yabancılara satarak, yurt dışına kaçırtıyorlar!
Belediyemizin bu konuda hassasiyetini bekliyoruz. Her şey para değil ki !
Gelişmeleri takip edeceğiz.

Çağdaş Develi Gazetesi 07.11.2019