ANADOL TÜRKÜLERİ

Yrd. Doç. Dr. Kadir Özdamarlar

Hem Kayseri ve hem de diğer türkülerimiz için çok ve en eski bir çalışma ortaya çıktı. Kitabın ismi Stavros, Stavridis: Anatol Türküleri, 1896, Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Türkü Mecmuası, İstanbul 2017. Kitabı hazırlayıp Türk folkloruna büyük bir emekle kazandıranlar: Evangelia Balta- Ari Çokona.
Benim Yüksek Lisans tezim “Kayseri ve Çevresi Türküleri”’dir. Allah var ANKARA VE İstanbul Devlet Konservatuvarları dahil,bir çok sözlü kaynaklardan yararlanarak tezimizi hazırlamıştık. Bu çalışma 1993 yılında tamamlanmıştı ki Kayseri Türküleri üzerinde ilk ilmi ve derli toplu bir çalışmadır.
Yazılı kaynakları tararken Stavros Stavridis adlı Zincidereli bir Karamani/Hristiyan Türk’ün Kayseri Türküleri üzerine bir çalışması olduğunu öğrenmiştim. Fakat Rum kiliseleri, İstanbul Rum Lisesi ve Zincidere’de yaptığımız araştırmalarda bu çalışmanın izine rastlayamamıştık.!
Nihayet bu çalışmaya bu yıl, eserin dağıtıma verilmesinden hemen sonra bir dost kitapevi sahibinin uyarısı üzerine aldık.Bizim gibi Türk musikisine âşık olanlar için böyle kaynak bir esere ulaşmak büyük bir hazinedir .Eser 1896 yılında Kayseri Ermenileri’nde musıki alemi çok zengindir. Anadolu halkında davul-zurna ,âşıklarımızda da saz / bağlama ana sazlar iken nice Ermeni fotoğraflarında görüyoruz ki kanun,ud,keman ve klarnetleri görüyoruz! Her Pazar günü Develi Haç Dağı’nda ve Develi’nin su başlarında içkili alemleri bugün hala dillerdedir. Onca araştırmamıza rağmen Kayseri merkez Ermenilerinde de böyle bir folklor çalışmasına rastlayamadık. Acaba böyle bir çalışma vardı da biz mi rastlayamadık?.
Kitabın “Teşekkür” bölümünü hazırlayanlar “Vatanımız Anadoludur” diyerek yola çıkmışlardır. Bu bölümde folklor çalışmaları sırasında konuşmalarında Türkçe, yazışmalarında Grek Alfabesi kullanan Hristiyan Türkler dediğimiz Karamaniler bu derlemelerinde çokça Türkçe metinlere yer verirlerken (Tıpkı Stavros Stavridis gibi) Hristiyan Rumların Türkçe metinleri şuurlu bir biçimde özellikle çıkardıklarını, eserlerinde yer vermediklerini görüyoruz. Bu bakımdan böyle siyasi çekişmelerin bol olduğu,19.Asrın 4.çeyreğinde azınlıklardan böyle bir Türk kültürüne ilmi bir yakınlık beklemek değildir!.İnşallah biz yanılırız da böyle bir eser ortaya çıkar da kültürümüz adına seviniriz!
Derlediği 126 türkü için: ”Atalarımızın türküleri” dediği türküleri “sonraki nesillere devredebilmek “amacını güden Satavroz Stavridis hakkında maalesef yeterli bir bilgi de yok. Hazırlanan bu kitabı hazırlayanların da verdiği bilgiye göre kısa hayatı şöyledir:Kayseri’nin Zincidere köyünde doğmuştur. Daha sonra İstanbuıl’a gelmiş ve Langa bölgesine yerleşmiştir.Burası Hristiyan Türklerin en çok yerleştiği bir yerdi. Türküleri burada otururken derlemiştir.
Kendisi çok iyi Osmanlıca ve Yunanca bilmektedir.Karamanlıca yayınlanan Anadolu Gazetesi’nin yazarlarından olmalıdır.Çok iyi bir eğitim aldığı gözüküyor.Üslubu ve verdiği bilgiler onun çok iyi bir entelektüel olduğunu gösteriyor. Biz şahsen O’nun Zincidere/Flaviana’nın meşhur Rodokonakiaos Okulu’ndan mezun olmuştur. Okuduğu okulda matbaa vardır.Öyle zannediyoruz ki Burada Türkçe fakat grek alfabesiyle çıkarılan Anadolu Gazetesi’nin de yazarları arasındadır. Bu gazetenin temel amacı Ali Rıza Alp’in belirttiği gibi İç Anadolu Rumlarının ve çoğunlukla eski Karaman ili çevresinde bulunmalarından dolayı Karamani denilmiştir” demektedir.Bu arada yine Zincidere’li Kalfaoğlu da aynı şekilde Zincidere Karyesi’nde Pulunan İoannis Prodromos Manastir yahot Moni Flavianoni, Dersaadet 1898.Yeri gelmişken yine İncesu’lu Karamani H.Carnoy-J.Nikoladies, Les Litteratures Populaires, 1888 adlı eserin 28.cildini hazırlamışlardır ki özellikle Develi efsaneleri hakkında verdiği bilgiler önemlidir.Yazıyorum ki konuya ilgi duyanlara ciddi farklı kaynaklar olmasındandır.
Böyle şuurlu bir Karamanlı aydınımız türkülerimiz konusunda çok değerli bir ilki başarıyor ama acıdır birazda tarihin bir cilvesi olarak doğum ve ölüm tarihini yazamıyoruz.Milletlerin de bir kaderi olduğunu unutmadan!
Kitapta hazırlayanların çok samimi bir girişi var.Anadolu Rumları için çok ince bilgiler ve kaynaklar hatırlatılıyor.Tebrike şayan bilgiler ve notlar.Ama esas olan 126 türkü.Türkülerimizin sözleri hakkında bir hayli eserimiz vardır ama benim için derli toplu olarak kaynak kitablarım:Av.Selami Yücel,Tüm Türküler,Ankara 2009, ile A.Şükrü Esen, Anadolu Türküleri, Haz. Prof Dr.P.Naili Boratav-Yrd.Doç.Dr.Fuat Özdemir,İstanbul 1986.
Hemen belirtelim ki bildiğimiz kadarıyla Anadolu türküleri hakkında en eski iki kaynak Stavridis’in eseri ile A. Şükrü Esen’in derlemeleridir. Stavridis’in derlediği türkülerinden iki-üç türkü dışında hepsi Kayseri türküleridir.
Konuya ilgi duyanlar için gerçekten önemli bir kaynak çalışmasıdır.Yayınevini kutluyorum.
Not : Stavros Stavridis, Anatol Türküleri 1896, Haz: Evangelia Balta- Ari Çokona.Literatür Yay. İstanbul, 2017